Funkcjonowanie izb morskich w pierwszych latach Polski Ludowej
Słowa kluczowe:
administracja morska, protest morski, urząd morski, sądownictwo morskie, zderzenie statków, izby morskieAbstrakt
Do zadań izb morskich należało zebranie odpowiedniego materiału dowodowego z wypadku morskiego oraz jego fachowa ocena uwzględniająca wszystkie okoliczności i przyczyny tego zdarzenia. Informacje pochodzące z przeprowadzonego dochodzenia czy też rozprawy stanowiły dla władz ludowych, w tym zwłaszcza Ministerstwa Żeglugi oraz urzędów morskich podstawę do tworzenia zarządzeń lub aktów prawnych mających na celu zapobieganie kolejnym wypadkom morskim. Z wydanych orzeczeń izb morskich można było wywnioskować czy dla podniesienia bezpieczeństwa w żegludze morskiej należało położyć większy nacisk na zwiększenie poziomu kwalifikacji załóg i pilotów morskich, zwiększyć ilość marynarzy obsługujących poszczególne stanowiska na statku handlowym, usunąć wadliwość urządzeń pomocniczych w żegludze morskiej czy też poprawić konstrukcje statków handlowych. Zastosowanie sankcji dyscyplinującej w postaci pozbawienia kapitana statku lub jego pomocnika prawa wykonywania zawodu z uwagi na brak potrzebnych do wykonywania zawodu kwalifikacji lub rażącego niedbalstwa niewątpliwie sprzyjało osiąganiu pozytywnych wyników w zakresie ograniczania szkodliwości zdarzeń prowadzących do wypadków morskich. Postępujące umaszynowienie statków oraz wzrost mocy prądotwórczej agregatów przy jednoczesnym stałym rozwoju żeglugi i transportu morskiego w niebezpiecznej powojennej rzeczywistości przyczynił się do reaktywowania w 1947 r. izb morskich funkcjonujących na podstawie międzywojennych regulacji prawnych. Problemy funkcjonowania tych organów w pierwszych latach Polski Ludowej obrazują wydane orzeczenia, które nie są na równym poziomie, co wprost świadczyło o brakach kadrowych: doświadczonych fachowców i znawców polskiego oraz międzynarodowego prawa morskiego. W dotychczasowej literaturze przedmiotu omówiono przede wszystkim rozwiązania ustawowe uchwalone przez socjalistycznego ustawodawcę w 1961 r., co uzasadnia podjęcie tego tematu za pomocą metody historyczno-prawnej i komparatystycznej we wcześniejszym okresie.
Bibliografia
Traktat pokoju miedzy mocarstwami sprzymierzonymi i skojarzonemi z Niemcami, podpisany w Wersalu dnia 28 czerwca 1919 r. (Dz.U. 1920 nr 35, poz. 200).
Międzynarodowa Konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu, podpisana w Londynie dnia 10 czerwca 1948 r. (Dz.U. 1956 nr 14, poz. 69).
Międzynarodowa Konwencja o bezpieczeństwie życia na morzu, sporządzona w Londynie dnia 17 czerwca 1960 r. (Dz.U. 1966 nr 52, poz. 315).
Ustawa z 1 sierpnia 1919 r. o zarządzie byłej dzielnicy pruskiej (Dz.P.P.P. 1919 nr 64, poz. 385).
Ustawa z dnia 18 marca 1925 r. o izbach morskich (Dz.U. 1925 nr 36, poz. 243).
Ustawa z dnia 21 lutego 1930 r. o zmianie ustawy z dnia 18 marca 1925 r. o izbach morskich (Dz.U. 1930 nr 17, poz. 126).
Ustawa z dnia 15 lutego 1933 r. w sprawie częściowej zmiany ustawy z dnia 18 marca 1925 r. o izbach morskich (Dz.U. 1933 nr 18, poz. 117).
Ustawa z dnia 1 lipca 1949 r. o zmianie niektórych przepisów ustawy z dnia 18 marca 1925 r. o izbach morskich (Dz.U. 1949 nr 41, poz. 295).
Ustawa z dnia 1 grudnia 1961 r. Kodeks morski (Dz.U. 1961 nr 58, poz. 318).
Ustawa z dnia 1 grudnia 1961 r. o izbach morskich (Dz.U. 1961 nr 58, poz. 320).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 marca 1928 r. o organizacji i zakresie działania władz marynarki handlowej (Dz.U. 1928 nr 28, poz. 366).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 października 1930 r. o częściowej zmianie ustawy z dnia 18 marca 1925 o izbach morskich (Dz.U. 1930 nr 76, poz. 600).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 grudnia 1934 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w niektórych działaniach administracji państwowej (Dz.U. 1934 nr 110, poz. 976).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 11 stycznia 1962 r. w sprawie ławników izb morskich (Dz.U. 1962 nr 8, poz. 38).
Dekret z 30 marca 1945 r. o utworzeniu województwa gdańskiego (Dz.U. 1945 nr 11, poz. 57).
Dekret z 13 listopada 1945 r. o zarządzie Ziem Odzyskanych (Dz.U. 1945 nr 51, poz. 295).
Oświadczenie Rządowe z dnia 3 września 1934 r. w sprawie przystąpienia Polski i innych krajów do międzynarodowej konwencji o bezpieczeństwie życia na morzu (Dz.U. 1934 nr 88, poz. 815).
Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 27 sierpnia 1935 r. o sprostowaniu błędu w tekście międzynarodowej konwencji z dnia 31 maja 1929 r. o bezpieczeństwie życia na morzu (Dz.U. 1935 nr 73, poz. 462).
Archiwum Akt Nowych, Delegacja Polska na Konferencję Pokojową w Paryżu, sygn. 135.
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Sprawiedliwości w Warszawie, sygn. 285/7053 oraz 9818.
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Żeglugi. Departament Portów. Wydział Administracji Morskiej, sygn. 530.
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Żeglugi. Departament Portów. Nowelizacja ustawy o izbach morskich, sygn. 518.
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Żeglugi. Departament Prawno-Administracyjny Wydział Administracji Morskiej, sygn. 51/26.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Zespół: Das Deutsche Wasserrecht im Allgemeinen, sygn. 1/9247
Archiwum Państwowe w Gdańsku, Zespół: Seeamt Danzig, sygn. 281/1-5.
Orzeczenie Izby Morskiej przy Sądzie Grodzkim w Gdyni, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1932, R. IX, nr 7-8.
Orzecznictwo Izb Morskich zebrał i opracował Z. Koszewski sędzia Sądu Powiatowego i Przewodniczący Izby Morskiej, Gdańsk 1951.
Orzeczenie Głównej Komisji Arbitrażowej z dnia 3 listopada 1956 r., sygn. akt III ZM-158/56, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1957, z. 3.
Z orzecznictwa izb morskich. Zderzenie we mgle, „Technika i Gospodarka Morska” 1957, R. VII, nr 10.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 1964 r., sygn. akt I CR 703/62, OSNC 1962, poz. 162.
Bierowski T., Konieczność natychmiastowego uruchomienia izb morskich w portach polskich, „Morski Przegląd Gospodarczy” 1946, nr 2.
Bierowski T., Polskie Stowarzyszenie Prawa Morskiego, „Głos Sądownictwa” 1936, R. 8, nr 11.
Borowicz S., Łodykowski T., Żurek J., Polska flota transportowa w latach 1918-1981, Gdańsk 1988.
Dworas-Kulik J., Budowa portu w Gdyni jako gwarancja niezależności odrodzonej Polski, [w:] Logos i ethos w polityce. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Wójcika, red. A. Łukasik-Turecka, K. Słowiński, Lublin 2020.
Dworas-Kulik J., Międzynarodowe konwencje dotyczące bezpieczeństwa życia na morzu a morskie ustawodawstwo międzywojennej Polski, w druku.
Dworas-Kulik J., Przywilej morski w Polsce w okresie międzywojennym na tle porównawczym, „Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa KUL” 2018, R. 13, nr 2.
Dworas-Kulik J., Rzeczowe zabezpieczenie wierzytelności morskich w międzywojennej Polsce, „Roczniki Nauk Prawnych” 2018, R. 28, nr 3.
E. Z-Cz., Organizacja Urzędów Marynarki Handlowej i portów, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1926, R. III, nr 11.
Jabłoński E., Izby morskie: zadania – organizacja – postępowanie, Gdańsk 1975.
Kiedrowski W., Sądownictwo handlowe, „Głos Sądownictwa” 1936, R. 8, nr 11.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, t. 1, z. 16, Warszawa 1934.
Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, t. 1, z. 17, Warszawa 1937.
Koszewski Z., Nowa ustawa o izbach morskich, „Technika i Gospodarka Morska” 1957, R. VII, nr 10.
Koszewski Z., Łopuski J., O sąd morski w Polsce, „Technika i Gospodarka Morska” 1956, nr 10.
Koziński M.H., Odpowiedzialność zawodowa marynarzy, ”Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni” 2014, t. 87.
Koziński M.H., Projekt ustawy o sądach morskich, „Prawo morskie” 2008, t. XXIV.
Koziński M.H., Koncepcja administracyjna rozwiązania problemu izb morskich, „Prawo morskie” 2011, t. XXVII.
Kruczalak K., Morskie prawo handlowe. Zagadnienia wybrane, Wydawnictwo Instytutu Morskiego, Gdańsk-Szczecin 1992.
Litwiński L., Handel morski w praktyce: zwięzły podręcznik opatrzony morskim słownikiem handlowym polsko – angielsko – francusko – niemieckim w oprac. Członków Sekcji Studium Morskiego przy Kole Studentów Polaków w Antwerpji, Tczew 1928.
Łopuski J., Prawo morskie dla oficerów marynarki handlowej i rybołówstwa, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1965.
Łuczywek C., Izby Morskie, [w:] Leksykon prawa morskiego. 100 podstawowych pojęć, red. D. Pyć, I. Zużewicz-Wiewiórowskiej, Warszawa 2013.
Machaliński Z., Kazimierz Porębski, Sprawy Morskie Polski, Gdynia 1996.
Majewski A., Prawo morskie, Gdynia-Tczew 1930.
Makowski A., Problemy polityki morskiej państwa polskiego 1918–2006, [w:] Marynarka Polska (1918–2008), red. J.K. Sawicki, t. 1, Gdynia 2009.
Matysik S., Pierwsza polska kodyfikacja prawa morskiego, „Państwo i Prawo” 1962, R. XVII, z. 3.
Matysik S., Podręcznik prawa morskiego, wyd. 2, Warszawa 1963.
Młynarczyk J., Ze studiów nad historią polskiego prawa morskiego, “Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Administracji i Biznesu” 2012, R. 19, nr 3.
Montalbetti E., Ubezpieczenia morskie, Warszawa 1948.
N.N., Nadzieja na nowy okres w Gdańsku, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1932, R. IX, nr 11.
Niemiecki kodeks cywilny wraz z ustawą wprowadczą, cz. 2, przetł. K. Gerschel, H. Damm, Bydgoszcz 1922.
Niemiecki Kodeks handlowy z dnia 10 maja 1897, z uwzględnieniem ustaw uzupełniających, oprac. T. Zborowski, Poznań 1912.
Parczewski J.I., Historia rozwoju sądownictwa w Gdyni i na polskim wybrzeżu, „Głos Sądownictwa” 1936, R. 8, nr 11.
Piekarski M., O usprawnienie specjalnego orzecznictwa morskiego, „Morski Przegląd Gospodarczy” 1948, nr 9.
Polskie przepisy morskie, oprac. Zbigniew Toczyski, Warszawa 1933.
Popiela W., Ubezpieczenia i wypadki morskie, Szczecin 1980.
Sawicki J.K., Odrodzenie żeglugi morskiej w Polsce 1945-1947, Gdańsk 1988.
Sawicki J.K., Powstanie władz morskich w Rzeczypospolitej Polskiej (styczeń – lipiec 1945), „Nautologia” 1983, nr 3.
Sowiński W., Prawo handlowe morskie w zarysie, Lwów 1935.
Sowiński W., Rzut oka na prawo morskie, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1925, R. II, nr 1.
Speichert W., Izby Morskie, Głos Sądownictwa” 1936, R. 8, nr 11.
Stępowski J., 10 II 1920, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1936, R. XII, nr 2.
Sułkowski J., Prace nad kodeksem morskim i rzecznym w okresie międzywojennym, „Technika i Gospodarka Morska” 1962, R. 1, nr 2.
T.E., Groźna sytuacja w Gdańsku, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1932, R. IX, nr 7-8.
T.E., Niedopuszczalne praktyki Gdańska, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1932, R. IX, nr
Techman R., Koncepcje form administracji portów morskich w latach 1945-1947, „Nautologia” 1986, nr 2.
Techman R., Terenowa administracja morska w Polsce w latach 1918-2008. Zarys prawno-organizacyjny, [w:] Marynarka Polska (1918-2008), red. J.K. Sawicki, t. 1, Gdynia 2009.
Techman R., Powstanie i działalność Szczecińskiego Urzędu Morskiego w latach 1945-1955, [w:] 50 lat Urzędu Morskiego w Szczecinie, red. E. Krzysztoporska, G. Leśniewski, P. Maruszewska, P. Zaremba, Szczecin 1997.
Tetzlaff H., Gdańsk i dostęp Polski do morza, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1930, R. VI, nr 6.
W.R., „Pokojowe” podjazdy, „Morze. Organ Ligi Morskiej i Kolonialnej” 1930, R. VII, nr 8.
Wachowiak S., Pierwsze poczynania Polski nad morzem, [w:] XV lat polskiej pracy na morzu, red. A. Majewski, Gdynia 1935.
Wójcicki J., Dzieje Polski nad Bałtykiem, Warszawa 1972.
Zaorski K., Udział Bronisława Hełczyńskiego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, t. 17, z. 1.
Zbiór ustaw ziem zachodnich. Tom XVIII. Handlowe i prywatne prawo morskie obowiązujące w Polsce oraz przepisy o polskich statkach handlowych, Poznań 1925.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
