Od Lenina do Putina. W kręgu tradycji rosyjskiego prawa
Ключевые слова:
Lenin, Dzierżyński, Stalin, Putin, Imperium RosyjskieАннотация
Autor przedstawia historię Rosji na przestrzeni kilku stuleci. Wskazuje, że przez kilka stuleci w Rosji panowała dyktatura (po rosyjsku nazywana samowładztwem cara). Cechą kultury politycznej Rosji od dawna była dyktatura władcy. Carowie Imperium Rosyjskiego skutecznie podporządkowali sobie nawet Kościół prawosławny. Wydarzenia XX wieku nie są więc niczym wyjątkowym w historii Rosji.
Lenin wymyślił instytucję zawodowych rewolucjonistów. Tak właśnie zorganizowana była Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego: jak zawodowa armia dowodzona przez wodzów. W pierwszych tygodniach od przejęcia władzy Lenin uruchomił policję polityczną. Jej szefem i twórcą był Feliks Dzierżyński, bolszewik polskiego pochodzenia. Stalinizm był kontynuacją leninizmu. Pod rządami Stalina policja polityczna odgrywała najważniejszą rolę w państwie.
Autor pokazuje drogę, jaką Władimir Putin, wysoki oficer policji politycznej, obrał do władzy. Pokazuje, jak Putin był w stanie przekształcić władzę prezydenta Federacji Rosyjskiej w władzę absolutną i jak dąży do reaktywacji imperium sowieckiego.
Библиографические ссылки
Albright Madeleine (współpraca Woodward Bill), Faszyzm: ostrzeżenie (tłum. Katarzyna Mironowicz), [Warszawa] 2018.
Andrew Christopher, Gordijewski Oleg, KGB, tłum. Rafał Brzeski, Warszawa 1997.
Andrew Christopher, Mitrochin Wasilij, Archiwum Mitrochina II: KGB i świat (tłum. Katarzyna Bażyńska‑Chojnacka, Piotr Chojnacki), Warszawa 2006.
Andrew Christopher, Mitrochin Wasilij, Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie (tłum. Magdalena Maria Brzeska, Rafał Brzeski), Warszawa 2001.
Arendt Hannah, Korzenie totalitaryzmu, t. 2 (tłum. Daniel Grinberg), Warszawa 2008.
Arendt Hannah, O rewolucji, tłum. Mieczysław Godyń, Kraków 1991.
Bartnicki Adam R., Demokratycznie legitymizowany autorytaryzm w Rosji 1991–2004, Białystok 2007.
Bartnicki Adam R., Borys Jelcyn. Studium politycznego upadku, Białystok 2024.
Beria Sergo, Beria mój ojciec. W sercu stalinowskiej władzy, przedmowa i przypisy Françoise Thom (tłum. Józef Waczków), Warszawa 2000.
Bieleń Stanisław, Tożsamość międzynarodowa Federacji Rosyjskiej, Warszawa 2006.
Bieliszczuk Bartosz, Bieliszczuk Joanna, „Długi telegram” George’a Kennana, „Sprawy Międzynarodowe” 2020, t. 73, nr 2, s. 203–224.
Bierdiajew Mikołaj, Źródła i sens komunizmu rosyjskiego, tłum. Henryk Paprocki, Kęty 2005.
Birstein Vadim J., Smiersz tajna broń Stalina. Sowiecki kontrwywiad wojskowy podczas II wojny światowej (tłum. Tomasz Fiedorek), Kraków 2013.
Boyd Dogulas, Ekspansja Kremla. Historia podbijania świata (tłum. Rafał Orleański), Warszawa [2022].
Chojnicka Krystyna, Cerkiew i car. Prawosławie rosyjskie w reformach Piotra Wielkiego, Kraków 2011.
Chojnicka Krystyna, Cerkiew prawosławna w reformach Piotra Wielkiego, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/2c536385-12b6-4c74-8df5-905036885859/content (dostęp: 1.10.2025).
Conquest Robert, Lenin. Prawda o wodzu rewolucji (tłum. Aleksandra Bukowska), Warszawa–Chicago 1972.
Conquest Robert, Uwagi o spustoszonym stuleciu (tłum. Tomasz Bieroń), Poznań 2002.
Conquest Robert, Wielki terror (tłum. Władysław Jeżewski), Warszawa 1997.
Faligot Roger, Kauffer Remi, t. 1: Historia wywiadu światowego (tłum. Maria Matuszyn‑Stefańska), wstęp M. Zgórniak, t. 2: Asy wywiadu od zimnej wojny do dziś (tłum. Katarzyna Skawina), przedmowa Alexandre de Marenches, Aneksy, wszystko współoprawne, Warszawa 1998.
Felsztinski Jurij, Popow Władimir, Od Dzierżyńskiego do Putina. Służby specjalne Rosji w walce o dominację nad światem 1917–2036 (tłum. Romuald Boguszak), Poznań 2022.
Friedrich Carl J., Brzeziński Zbigniew K., Dyktatura totalitarna i autokracja, wyd. 2 poprawione przez Carla J. Friedricha (tłum. Hanna Jankowska), Warszawa 2021.
Gessen Masha, Putin. Człowiek bez twarzy (tłum. Julia Szajkowska, Magda Witkowska), Warszawa 2012.
Grajewski Andrzej, Tarcza i miecz. Rosyjskie służby specjalne 1991–1998, Warszawa 1998.
Harpula Wojciech, Czy diabeł mieszka na Kremlu? Źródła zła. Szatańskie plany, Warszawa 2022.
Herling‑Grudziński Gustaw w rozmowie z Włodzimierzem Boleckim: wprowadzenie [w:] Gustaw Herling‑Grudziński, Inny świat. Zapiski sowieckie, Kraków 2000.
Herling‑Grudziński Gustaw, Inny świat. Zapiski sowieckie, Kraków 2000.
Istoriâ otečestvennogo gosudarstva i prava, č. 2, red. O. I. Čistâkov, Moskva 2006. [История отечественнoго государства и права, ч. 2, ред. О. И. Чистяков, Москва 2006].
IIctoriâ zakonodatelstva SSSR i RSFSR po ugolovnomu proceccu i organizacii suda
i prokuratury 1917–1954 gg. Sbornik dokumentov, S. A. Golunskij (red.), Moskva 1955. [Иcтoрия зaкoнoдaтeльcтвa CCCP и PCФCP пo угoлoвнoму прoцeccу и oргaнизaции cудa и прoкурaтуры 1917–1954 гг. Cбoрник дoкумeнтoв, (рeд.) C. A. Гoлунcкий, Москва 1955].
Kaczyńska Elżbieta, Drewniak Dariusz, Ochrana. Carska policja polityczna, Warszawa 1993.
Knight Amy, Beria – prawa ręka Stalina (tłum. Michał Ronikier), Warszawa 1996.
Kriwicki Walter, Byłem agentem Stalina [opracowanie na podstawie wydania Instytutu Literackiego w Paryżu 1964], przedmowa Piotr Zakrzewski, Warszawa 1998.
Kriwicki Walter, W tajnej służbie Stalina (tłum. Zofia Kunert), konsultacje oraz opracowanie indeksu Paweł Wieczorkiewicz, Warszawa 2002.
Kuczyński Grzegorz, Kowalko Agnieszka, Jedni byli wrogami Putina, drudzy za dużo wiedzieli. Wszyscy nie żyją, https://i.pl/jedni‑byli-wrogami‑putina-drudzy‑za-duzo‑wiedzieli-wszyscy‑nie-zyja‑lista/ar/c1-16404107 (dostęp: 1.10.2025).
Kurczab‑Redlich Krystyna, Wowa, Wołodia, Władimir. Tajemnice Rosji Putina, wyd. 2, Warszawa [2022].
Laskowska Katarzyna, Przestępczość w Rosji z perspektywy kryminologii i prawa karnego, Białystok 2016.
Laskowska Katarzyna, Z badań nad przestępczością w Związku Radzieckim, [w:] O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin, t. 2, red. Marian Mikołajczyk i inni, Białystok–Katowice 2010, s. 51–60.
Lenin Włodzimierz, O zadaniach proletariatu w obecnej rewolucji, [w:] Włodzimierz Lenin, Dzieła wybrane, t. 2 [bez tłumacza], Warszawa 1951.
Lenin Włodzimierz, Państwo a rewolucja, [w:] Włodzimierz Lenin, Dzieła wszystkie, t. 33, Warszawa 1987.
Lenin Włodzimierz, Co robić? Palące zagadnienia naszego ruchu, [w:] Włodzimierz Lenin, Dzieła wybrane, t. 1, [bez tłumacza], Warszawa 1949.
Lewickyj Borys, Terror i rewolucja (tłum. Alfred Palicki), Wrocław 1990.
Lityński Adam, Leninism – The Substance of Communist Totalitarianism, „Miscellanea Historico‑Iuridica” 2024, t. 23, z. 1, s. 225–250.
Lityński Adam, Między „białym” a „czerwonym” imperium. Rzecz o narodach w Rosji 1917–1922, Sosnowiec 2018.
Lityński Adam, Prawo Rosji i ZSRR 1917–1991, czyli historia wszechzwiązkowego komunistycznego prawa (bolszewików). Krótki kurs, wyd. 3, Warszawa 2017.
Pietrow Nikita, Stalinowski kat Polski. Iwan Sierow (tłum. Justyna Prus‑Wojciechowska, Katarzyna Syska), Warszawa 2013.
Pipes Richard, Rosja carów (tłum. Władysław Jeżewski), Warszawa 2022.
Pipes Richard, Russia under the Old Regime, London 1994.
„Popełniliśmy poważny błąd”. Ambasador USA w Polsce: wezwałem Waszyngton, aby uważnie słuchał Polaków, https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/popelnilismy‑powaznyblad‑ambasador-usa-w-polsce‑ujawnia-kulisy‑dzialan/ybysr32 (dostęp: 1.10.2025).
Putin Władimir, hasło [w:] Wielka Encyklopedia PWN, t. 22, Warszawa 2004, s. 567.
Radziński Edward, Aleksander II. Ostatni wielki car (tłum. Eugenia Siemaszkiewicz, René Śliwowski), Warszawa 2005.
Rayfield Donald, Stalin i jego oprawcy (tłum. Sławomir Kędzierski, Ewa Skórska), Warszawa 2009.
Rosja Putina. Leksykon, red. Albin Głowacki, Alicja Stępień‑Kuczyńska, Łódź 2004.
Serczyk Władysław Andrzej, Poczet władców Rosji (Romanowowie), Londyn 1992.
Smaga Józef, Narodziny i upadek imperium ZSRR 1917–1991, Kraków 1992.
Stelmach Andrzej, Zmiana i stabilność w systemie politycznym współczesnej Rosji, Poznań 2003.
Sudopłatow Paweł, [współudział: Sudopłatow Anatolij, Schecter Jerrold L., Schecter Leon], Wspomnienia niewygodnego świadka, tłum. Jerzy Markowski, przedmowa Robert
Conquest, wstęp i przypisy do wydania polskiego Stanisław Jaczyński i Marek Jasiak, Warszawa 1999.
Szostkiewicz Adam, Święta wiara świętej Rusi, [w:] Dzieje Rosjan, red. Jerzy Baczyński i Leszek Będkowski, [Warszawa] 2014.
Thom Françoise, Beria. Oprawca bez skazy (tłum. Krystyna Antkowiak), Warszawa 2016.
W Rosji rozpoczęły się wybory prezydenckie – bez limitów kadencji i bez alternatywy dla Putina, https://www.pap.pl/aktualnosci/w-rosji-rozpoczely-sie-wybory-prezydenckie-bez-limitow-kadencji-i-bez-alternatywy-dla (dostęp: 1.10.2025).
Ugolovnoe zakonodatelstvo SSSR i soûznyh respublik. Cbornik (Osnovnye zakonodatelnye akty), red. D. S. Karev, Moskva 1957. [Угoлoвнoe зaкoнoдaтeльcтвo CCCР и cоюзных рecпублик. Cбoрник (Ocнoвныe зaкoнoдaтeльныe aкты), ред. Д. C. Карев, Москва 1957].
Ugolovnyj kodeks RSFSR. Oficialnyj tekst s izmeneniâmi na 1 ânvarâ 1952 g., Moskva 1952. [Угoлoвный кодекс РСФСР. Официалный текст с изменениями на 1 января 1952 г., Москва 1952].
Walicki Andrzej, Zarys myśli rosyjskiej. Od Oświecenia do renesansu religijno‑filozoficznego, Kraków 2005.
Werth Nicolas, Państwo przeciw społeczeństwu. Przemoc, represje i terror w Związku Sowieckim, tłum. Andrzej Nieuważny, [w:] Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, wstęp do polskiego wydania Krystyna Kersten, Warszawa 1999.
Whitewood Peter, Czystka Stalina w Armii Czerwonej. Początki Wielkiego Terroru (tłum. Michał Lipa), Gliwice [2019].
Wieczorkiewicz Paweł, Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937–1939, Warszawa 2001.
Władimir Putin został po raz piąty prezydentem Rosji, https://www.rp.pl/polityka/art40306531-wladimir-putin-zostal-po-raz-piaty-prezydentem-rosji-wideo (dostęp: 1.01.2025).
Wołkogonow Dmitrij, Lenin, tłum. Maciej Antosiewicz, Warszawa 1997.
Wołkogonow Dmitrij, Siedmiu wodzów (tłum. Władysław Jeżewski), Warszawa 1999.
Zudin Aleksej, Režim Vladimira Putina: kontury novoj političeskoj sistemy, Moskva 2002. [Зудин Алексей, Рeжим Владимира Путина: контуры новой политической системы, Москва 2002].
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2025 Uniwersytet w Białymstoku (zeszyt jako całość); Adam Lityński (artykuł)
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-ShareAlike» («Атрибуция — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
