Z prac ministerialnych nad ujednoliceniem prawa chowania zmarłych w II Rzeczypospolitej
Ключевые слова:
prawo chowania zmarłych, zakładanie cmentarzy, miejsca pochówku, przepisy sanitarne, Polska międzywojenna, II RzeczpospolitaАннотация
Artykuł ma na celu przedstawienie wieloletniego procesu kształtowania się ustawy o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonów z 1932 r. oraz uzupełniającego ją rozporządzenia wykonawczego z 1933 r. Przez zarys historii zwyczajów dotyczących pochówku, a także dziejów regulacji prawnych z nim związanych od starożytności po XIX w., autor dociera do odrodzonego po latach zaborów państwa polskiego, które próbowało podjąć w tej dziedzinie własną działalność ustawodawczą. Podstawowe przepisy sanitarne związane z ekshumacją i przewożeniem zwłok udało się uchwalić bardzo szybko po odzyskaniu niepodległości, jednak kompleksowej i ujednolicającej tę trudną tematykę ustawy Polska międzywojenna doczekała się dopiero na początku lat trzydziestych. Na podstawie archiwalnych akt z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego autor podejmuje się przedstawienia chronologii prac nad ustawą z 1932 r. i oceny tego ponaddziesięcioletniego procesu.
Библиографические ссылки
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, syg. 658 - Cmentarze - grzebanie zmarłych - ustawa o chowaniu zmarłych i stwierdzeniu przyczyn zgonu, rozporządzenie wykonawcze i instrukcje.
Archiwum Akt Nowych, Zespół: Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego , syg. 659 - Cmentarze - rozporządzenia, instrukcje o zakładaniu cmentarzy, taryfach opłat za obrzędy pogrzebowe, wywłaszczaniu pod cmentarze itp. oraz dotyczące cmentarzy w wielu parafiach.
Biblioteka Sejmowa, Zespół: Parlamentaria polskie 1919-1997, Sejm 1919-1939, 3 kadencja 1930-1935, Stenogramy, Sprawozdanie Stenograficzne z 55 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 13 lutego 1932 roku.
Biblioteka Sejmowa, Zespół: Parlamentaria polskie 1919-1997, Sejm 1919-1939, 3 kadencja 1930-1935 , Stenogramy, Sprawozdanie Stenograficzne z 65 posiedzenia Sejmu Rzeczypospolitej z dnia 8 marca 1932 roku.
Biblioteka Sejmowa, Zespół: Parlamentaria polskie 1919-1997, Senat 1922-1939, 3 kadencja 1930-1935, Stenogramy, Sprawozdanie Stenograficzne z 38 posiedzenia w dniu 17 marca 1932 roku.
Dziennik Praw Królestwa Polskiego. 1849, Tom 38, Nr 118.
Biuletyn Dyrekcji Zdrowia Publicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 1918, nr 1.
Dekret Naczelnika Państwa z dnia 8 lutego 1919 r. Państwowa Zasadnicza Ustawa Sanitarna (Dz. Pr. P. Pol. 1919 nr 15, poz. 207).
Ustawa z dnia 19 lipca 1919 r. Zasadnicza Ustawa Sanitarna (Dz. Pr. P. Pol. 1919 nr 63, poz. 371).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 listopada 1921 r. w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustaw sanitarnych, na województwa: nowogródzkie, poleskie i wołyńskie oraz na powiaty, grodzieński, wołkowyski i białowieski województwa białostockiego (Dz. U. 1921 nr 100, poz. 720).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1922 r. w przedmiocie rozciągnięcia na Ziemię Wileńską ustaw sanitarnych oraz dotyczących ograniczeń sprzedaży i użycia napojów alkoholowych (Dz. U. 1922 nr 64, poz. 569).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 6 maja 1920 r. w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. 1920 nr 42, poz. 257).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 26 kwietnia 1921 r. w przedmiocie uzupełnienia art. 7 rozporządzenia Ministra Zdrowia Publicznego w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. 1921 nr 39, poz. 242).
Okólnik w sprawie przewozu zwłok z zagranicy, K. IIIb-2222 (Dz. Urz. MSZ 1923 nr 7, s. 125-127).
Obwieszczenie z dnia 19 lipca 1920 r. w przedmiocie sprostowania rozporządzenia Ministra Zdrowia Publicznego w sprawie przewożenia i ekshumacji zwłok (Dz. U. 1920 nr 57, poz. 360).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dnia 27 marca 1922 r. w przedmiocie przewożenia i ekshumacji zwłok oraz zgłaszania zatruć ołowiem, cynkiem, fosforem, arszenikiem i rtęcią w zakładach przemysłowych, fabrykach i warsztatach na obszarze województw:, nowogródzkiego, poleskiego i wołyńskiego i powiatów: białowieskiego, grodzieńskiego i wołkowyskiego województwa białostockiego (Dz. U. 1922 nr 35, poz. 298).
Ustawa z dnia 28 listopada 1923 r. w przedmiocie zniesienia Ministerstwa Zdrowia Publicznego (Dz. U. 1923 nr 131, poz. 1060).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 18 stycznia 1924 r. w przedmiocie rozdziału kompetencji Ministra Zdrowia Publicznego (Dz. U. 1924 nr 9, poz. 86).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 12 lipca 1932 r. o wprowadzeniu nazwy "Minister Opieki Społecznej" i "Ministerstwo Opieki Społecznej" (Dz. U. 1932 nr 64, poz. 597).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 czerwca 1932 r. o przekazaniu zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawach zdrowia publicznego Ministrowi Pracy i Opieki Społecznej (Dz.U.1932.52.493).
Statut organizacyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (M. P. 1932 nr 148, poz. 182).
Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu (Dz. U. 1932 nr 35, poz. 359).
Rozporządzenie Ministra Opieki Społecznej z dnia 30 listopada 1933 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu, wydane w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (Dz. U. 1934 nr 13, poz. 103).
Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dn. 10 lutego 1925 r. (ratyfikowany zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1925 r.) (Dz. U. 1925 nr 72, poz. 501).
Balińska M., 80-lecie Państwowego Zakładu Higieny, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 1998, t. 49 (suplement).
Chodyński Z., Cmentarz, [w:] Encyklopedia Kościelna (wyd. M. Nowodworski), T. III, Warszawa 1874.
Długozima A., Cmentarze jako ogrody żywych i umarłych, Warszawa 2011.
Dziobek-Romański J., Cmentarze – zarys regulacji historycznych, prawnych i kanonicznych, [w:] „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, Tom XIII, Przemyśl 1999.
Hrynicki W., Bezpieczeństwo kulturowe na przykładzie ochrony miejsc spoczynku [w:] Zbornik vedeckých a odborných prác, Národná a medzinárodná bezpečnosť, Liptowský Mikuláš 2012.
Insadowski H., Kościelne prawo pogrzebowe, Włocławek 1930.
Janicki D., Cmentarze w polskim prawie administracyjnym, „Security, Economy and Law” 2014, nr 4.
Kolbuszewski J., Cmentarze, Wrocław 1996.
Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej, Poznań 1996.
Krasowski K., Prawo o aktach stanu cywilnego w II Rzeczpospolitej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1995, z. 2, s. 248-249.
Leszczyński P., Centralna administracja wyznaniowa II RP. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Warszawa 2006.
Łopatecki K., Przebieg prac nad projektami rozporządzeń prezydenta o uznawaniu związków religijnych oraz o zmianie wyznania w Polsce w latach 1926–1927, w świetle dokumentów Archivio Segreto Vaticano, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. XI.
Majdecka-Strzeżek A., Historyczne cmentarze ogrody pamięci jako wyróżniki krajobrazu kulturowego, „Czasopismo Techniczne. Architektura” 2012/2-A, z. 7.
Mazurkiewicz J., Non omnis moriar. Ochrona dóbr osobistych zmarłego w prawie polskim, Wrocław 2010.
Policya lekarska. O grzebaniu ciał zmarłych, wyd. w Drukarni Stanisława Strąbskiego, Warszawa 1846.
Radzik T., Skarbek J., Witusik A. (red.), Słownik Biograficzny Miasta Lublina, t. I, red., Lublin 1993.
Resler T., Konkordat z 1925 roku – podstawa funkcjonowania kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej, „Acta Erasmiana” 2016, t. XIII.
Smoliński M., Biskup negocjator. Zygmunt Choromański (1892-1968), Warszawa 2014.
Snitko-Rzeszut J. (red.), Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Katyń, Warszawa 2000.
Starzecka K., Lokalizacja cmentarza wyznaniowego w świetle w świetle przepisów prawa polskiego o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, „Studia z Prawa Wyznaniowego” 2014, T. 17.
Szczerbiński M., Wieczorek G., Legionista, naukowiec, polityk. Życie i działalność profesora Bronisława Hełczyńskiego (1890-1978) w kraju i na obczyźnie, [w:] Między historią a prawem. Tom studiów dedykowany pamięci Bronisława Hełczyńskiego (1890–1978), red. P. Leszczyński, R. Niro, M. Szczerbiński, Gorzów Wielkopolski 2007.
Uniwersał do Miast Wolnych względem cmentarzy i szlachtuzów, Suplement do „Gazety Warszawskiej” 1792.
Walker G. A., Gatherings from grave yards: particularly those of London: with a concise history of the modes of interment among different nations, from the earliest periods. And a detail of dangerous and fatal results produced by the unwise and revolting custom of inhuming the dead in the midst of the living, London 1839.
Zaorski K., Udział Bronisława Hełczyńskiego w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2018, t. XVII z. 1.
