Przestępczość kobiet na ziemiach polskich w XIX i XX w.
Ключевые слова:
kryminologia, przestępczość, kobiety, dzieciobójstwo, przestępstwoАннотация
Celem artykułu jest przedstawienie jak przez lata kształtowała się przestępczość kobiet, czy ulegała zmianie, czy może w każdym okresie prezentowała się podobnie. Historię podzielono na trzy okresy, przestępczość kobiet do roku 1918, w latach 1918-1939 oraz 1946-1989, bowiem zmiany społeczno-gospodarcze były tak istotne, że z pewnością wpływały na społeczeństwo. W opracowaniu przedstawiono, w miarę możliwości, tendencje, strukturę i dynamikę przestępczości, a także omówiono poszczególne, charakterystyczne dla kobiet przestępstwa. Ukazano więc, czym charakteryzowała się przestępczość w poszczególnych okresach, jak zmiany gospodarcze wpływały na społeczeństwo oraz które czyny najczęściej popełniały osoby płci żeńskiej. Przeanalizowano obraz przestępczości kobiet od starożytności do roku 1989 posiłkując się oficjalnymi danymi (statystyki kryminalne, statystyka sądowa), a także historiami pojedynczych przypadków, jak np. procesem o czary, średniowiecznymi sprawami kobiet oskarżonych o awanturnictwo i pieniactwo czy najgłośniejszym zabójstwem w 20-leciu międzywojennym – sprawą Rity Gorgonowej. W artykule, w miarę możliwości, przedstawiono obraz przestępczości kobiet w ujęciu historycznym, wykorzystując różnorodne źródła. Skorzystano z materiałów sprzed II wojny światowej, a nawet z XIX wieku, posiłkując się także pracami naukowymi najwybitniejszych, ówczesnych kryminologów. Artykuł wzbogacono o dane statystyczne Ministerstwa Sprawiedliwości i przedwojennych roczników statystycznych. W niniejszej pracy wykorzystano trzy metody badawcze, metodę dogmatyczną, analizy piśmiennictwa oraz analizę i interpretację danych statystycznych, aby przedstawiony obraz przestępczości kobiet jak najlepiej, w miarę możliwości, odwzorowywał rzeczywistość.
Библиографические ссылки
Amnestia. Ustawa z 18 lipca 1974 r. (159/74).
Antoniszyn M., Marek A., Prostytucja w świetle badań kryminologicznych, Warszawa 1985.
Błachut J., Kobiety recydywistki w świetle badań kryminologicznych, Wrocław 1981.
Błachut J., Sądowy wymiar kary wobec kobiet, Kraków 1988.
Buczyński R., Zarysy stanu moralnego naszego społeczeństwa. Część II. Społeczeństwo i przestępcy, Warszawa 1885.
Charewiczowa Ł., Kobieta w dawnej Polsce do okresu rozbiorów, [w:] Kultura polska i obca, red. K. Hartleb, t. 1, Lwów 1938.
Dubois J., Zbędne ogniwo, „Edukacja Prawnicza” 2008, nr 04 (97).
Gersz A., „Twierdzono, że podczas okresu są skłonne do zbrodni". Morderstwa z rąk kobiet fascynowały Polskę międzywojnia. NaTemat. Artykuł dostępny online: https://natemat.pl/256407,okrutne-morderczynie-dwudziestolecia-miedzywojennego-tymi-sprawami-zyla-cala-polska (dostęp: 08.05.2019).
Janicka D., O pionierach nauk kryminologicznych w Polsce, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2016, t. LXVIII, zeszyt 1.
Jankowska-Guściora M., Sytuacja uwięzionych kobiet w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] „Rocznik Andragogiczny” 2014, nr 21.
Kaczyńska E., Człowiek przed sądem. Społeczne aspekty przestępczości w Królestwie Polskim 1815-1914, Warszawa 1994.
Kodeks karny. Ustawa z 19 kwietnia 1969 (94/69, zm. 157/74).
Kodeks wykroczeń. Ustawa z 20 maja 1971 r. (114/71).
Kolarczyk T., Kubiak J.R., Wierzbicki P., Przestępczość kobiet. Aspekty kryminologiczne i penitencjarne, Warszawa 1984.
Konczyński J., Stan moralny społeczeństwa polskiego: na podstawie danych statystyki kryminalnej, Warszawa 1911.
Korpalska W., Ślusarczyk W., Wilczyńska R. (red.), Trucizny, trucicielki i truciciele. Medyczne i kulturowe aspekty trucia na przestrzeni dziejów, Bydgoszcz 2017.
Kowalczyk M.H., Zabójcy i mordercy. Czynniki ryzyka i możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych, Kraków 2017.
Krajewski K., Przestępczość w II Rzeczpospolitej w świetle danych statystycznych, „Archiwum Kryminologii” 2012, tom XXXIV.
Kubiak J.R., Przestępczość kobiet w Polsce, [w:] Przestępczość kobiet. Aspekty kryminologiczne i penitencjarne, T. Kolarczyk, J.R. Kubiak, P. Wierzbicki, Warszawa 1984.
Kutrzeba S., Mężobójstwo w prawie polskim XIV i XV wieku, [w:] Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-filozoficzny. Seria II, T. XXV (ogólnego zbioru tom 50), Kraków 1907.
Lesiński B., Stanowisko kobiety w polskim prawie ziemskim do połowy XV wieku, Wrocław 1956.
Łazarewicz C., Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej, Wołowiec 2018.
Majchrzak Z., Kiedy kobieta zabija. Motywy, osobowość, relacja sprawca-ofiara, strategie obronne. Opinia sądowo-psychologiczna stanu silnego wzburzenia, Warszawa 2009.
Mały rocznik statystyczny 1932, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1932.
Mały rocznik statystyczny 1935, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1935.
Mały rocznik statystyczny 1937, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1937.
Mały rocznik statystyczny 1938, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938.
Mały rocznik statystyczny 1939, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1939.
Mazowiecki T., Rok 1989 i lata następne, Warszawa 2012.
Melezini M., Punitywność Wymiaru Sprawiedliwości Karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.
Migdał J., Polski system penitencjarny w latach 1928–1939, Gdańsk 2012.
Milewski S., Ciemne sprawy dawnych warszawiaków, Warszawa 1982.
Pełka-Sługocka M.D., Sługocki L., Przestępstwa przy użyciu przemocy popełniane przez kobiety w Polsce, „Studia kryminologiczne, kryminalistyczne i penitencjarne”, t. 13, Warszawa 1983.
Rabinowicz L., Struktura przestępczości w Polsce w świetle statystyki sądowej, „Archiwum Kryminologiczne” 1937, tom 2, nr 3-4.
Rafacz J., Dawne polskie prawo karne, Warszawa 1932.
Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 7, 1929, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1929.
Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, R. 8, 1930, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1930.
Rossiaud J., Prostytucja w średniowieczu, tłum. P. Salwa, Warszawa 1997.
Sobociński W., Represje wojskowo-policyjne i stan wojenny w Królestwie Polskim 1861-1862.: (na marginesie pracy F. Ramotowskiej, Rząd carski wobec manifestacji patriotycznych w Królestwie Polskim w latach 1860-1862), „Przegląd Historyczny” 1973, tom 64, nr 2.
Świda W., Prawo karne, Warszawa 1978.
Wijaczka J., Procesy o czary w Prusach Książęcych (Brandenburskich) w XVI-XVIII wieku, Toruń 2007.
Wiślicz T., Czary przed sądami wiejskimi w Polsce w XVI-XVIII w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1998, tom XLIX, zeszyty 1-2.
Wiśniewska D., Przestępczość młodocianych kobiet, rozprawa doktorska w Instytucie Państwa i Prawa Polskiej Akademii Nauk, 1987.
Zdrójkowski Z., Dawne polskie prawo karne wiejskie od połowy XV do połowy XVIII wieku, [w:] Historia państwa i prawa polski, red. J. Bardach, wyd. II, t. II, Warszawa-Toruń 1966.
