Proces cywilny w „nowym wydaniu”: prawno-historycznych uwag kilka w związku z nowelizacją kodeksu postępowania cywilnego (z dnia 4 lipca 2019 r.) i komentarzami doktryny
Słowa kluczowe:
kodeks postępowania cywilnego, polska procedura cywilna, nadużycie praw procesowych, obowiązek mówienia prawdy, obowiązkowa odpowiedź na pozew, dyskrecjonalna władza sędziegoAbstrakt
Celem artykułu jest sformułowanie historycznoprawnego głosu w dyskusji na temat nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z dnia 4 lipca 2019 r. w kontekście komentarzy doktryny. Instytucje wprowadzone do kodeksu postępowania cywilnego nowelizacją z dnia 4 lipca 2019 r. były przedmiotem szerokiej dyskusji także w międzywojennej nauce procesu cywilnego. Opracowane wówczas pionierskie koncepcje dotyczyły przede wszystkim obligatoryjnej odpowiedzi na pozew i postępowanie przygotowawcze, obowiązku mówienia prawdy, dyskrecjonalnej władzy sędziego, a także klauzuli nadużycia praw procesowych. Zaprojektowane autorsko regulacje zostały następnie wyrugowane z projektu pierwszego polskiego kodeksu postępowania cywilnego jako zbyt nowatorskie na tamte czasy. Niezrealizowane jednak idee ekspertów i ich źródła, wynikające z materiałów przygotowawczych, są często znacznie cenniejsze dla nauki procesu cywilnego niż uchwalona ustawa. Po lekturze uzasadnienia projektu nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r., a także komentarzy doktryny, nie można oprzeć się wrażeniu, że przemilczano te zdobycze międzywojennej nauki. Instytucje wprowadzone Ustawą z dnia 4 lipca 2019 r. scharakteryzowano jako przejaw kreacjonizmu prawnego i hipertrofii efektywności względem gwarancji rzetelnego procesu. Do dyskusji na temat ostatnich działań ustawodawcy w zakresie reformowania postępowania cywilnego warto dodać zatem kilka uwag z perspektywy prawno-historycznej i porównawczej historii prawa, tym bardziej, że dotyczą one w ogólności koncepcji i instytucji, które projektowano już blisko 100 lat temu.
Bibliografia
Andrews N., The New English Civil Procedure Rules, [w:] European Traditions in Civil Procedure, ed. C.H. van Rhee, Antwerpen-Oxford 2005.
Cappelletti M., Garth B.G., Introduction – Policies, Trends and Ideas in Civil Procedure, [w:] International Encyclopedia of Comparative Law, vol. XVI, Civil Procedure, ed. M. Cappelletti, Mohr Siebeck, Tübingen, Leiden-Boston 2014.
Dymek W., Stosunek pisma do słowa w procesie cywilnym na tle przepisów różnych procedur i K.P.C. w szczególności, cz. II, „Głos Sądownictwa” 1931, nr 11.
Ereciński T., Ocena skutków nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z 4.07.2019 r., [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Fierich F.K., Postępowanie przed sądami okręgowymi, [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja postępowania cywilnego, tom I, z. 1 i 2. Polska Procedura Cywilna, Projekty referentów z uzasadnieniem. Przedruk wyczerpanych materiałów, Warszawa 1928, z. 1.
Fierich F.X., Projekty polskiej procedury cywilnej w oświetleniu nauki o stosunku procesowym, Warszawa 1924.
Fierich X., Środki skupienia materiału procesowego według projektu kodeksu polskiej procedury cywilnej, Kraków 1928.
Fierich F.K., Rzut oka na najważniejsze zadania prac kodyfikacyjnych. Odczyt Prof. dr Franciszka Ksawerego Fiericha, Prezydenta Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, na posiedzeniu inauguracyjnym Komisji Kodyfikacyjnej 10 listopada 1919 r., [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, Dział ogólny, t. I, z. 1, Warszawa 1920.
Gołąb S., Przekleństwo nowelizacji, Lwów 1932, odbitka z „Głosu Prawa” 1932, nr 8-9.
Gołąb S., Polski kodeks postępowania cywilnego a procedura cywilna austriacka, [w:] Polski kodeks postępowania cywilnego a procedury dotychczas obowiązujące, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1931, z. 2.
Gołąb S., Projekty polskiej procedury cywilnej. Powstanie – uzasadnienie – zdania odrębne, Kraków 1930.
Gołąb S., Skupienie i przyspieszenie w procesie cywilnym, Lwów 1937.
Гражданский процессуальный кодекс РСФСР, „Собрание Узаконений РСФСР” 1923, nr 46-47, poz. 478 // Graždanskiĭ processual ́nyĭ kodeks RSFSR, „Sobra-nie Uzakoneniĭ RSFSR” 1923, nr 46-47, poz. 478.
Górnicki L., Prawo cywilne w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Wrocław 2000.
Harla A.G., Odpowiedź na pozew w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, [w:] Postępowanie rozpoznawcze w przyszłym Kodeksie postępowania cywilnego, pod red. K. Markiewicz i A. Torbusa, Katowice 2014.
Hroboni J., Syntetyczna ocena procedury cywilnej w świetle materiałów ustawodawczych, „Przegląd Prawa i Administracji” 1931, nr 1.
Jakubecki A., Sankcje za nadużycie praw procesowych w kodeksie postępowania cywilnego, „Palestra” 2019, nr 11-12.
Jolowicz J.A., On Civil Procedure, Cambridge 2000.
Karolczyk B., Koncentracja materiału procesowego w postępowaniu cywilnym przed sądami pierwszej instancji, Warszawa 2013.
Machnikowska A., Stawarska-Rippel A., The principles of civil procedure in Poland in the twentieth century: doctrine, drafts and law in a comparative perspective, “Comparative Law Review” 2016, z. 21.
Medyński W.J., O odpowiedzi na pozew w k.p.c., „Głos Sądownictwa” 1933, nr 12.
Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych w sprawie projektu nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych powiązanych z nim ustaw (nr druku UD-156), z 30 września 2021 r.
Opinia stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i innych ustaw – druk UD 156, z 4 października 2021 r.
Orzeł-Jakubowska A., Plan rozprawy jako narzędzie efektywnego zarządzania postępowaniem, [w:] Praktyka wobec nowelizacji postępowania cywilnego. Konsekwencje zmian, red. M. Dziurda, T. Zembrzuski, Warszawa 2021.
Polkowski A., Die polnische Zivilprozessordnung von 1930/1933 Unter Berücksichtigung des deutschen, österreichischen, russischen und französischen Recht, Frankfurt am Main 2009.
Rupniewski M., Elementy kreacjonizmu i determinizmu prawnego w nowelizacji k.p.c. z 4 lipca 2019 r., [w:] Założenia aksjologiczne nowelizacji KPC z 4 lipca 2019 r., pod red. S. Cieślaka, Łódź 2020.
Rylski P., O nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4.07.2019 r. w ogólności, „Palestra” 2019, nr 11-12.
Sitnicki Z., Kodeks postępowania cywilnego, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 12.
Skąpski J., Franciszek Ksawery Fierich jako procesualista, „Polski Proces Cywilny” 1938, nr 19-20.
Skąpski J., Postępowanie. Część ogólna, [w:] Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Sekcja postępowania cywilnego, t. I, z. 1 i 2. Polska Procedura Cywilna, Projekty referentów z uzasadnieniem. Przedruk wyczerpanych materiałów, Warszawa 1928, z. 1.
Spinei S., Romanian Civil Procedure: The Reform Cycles [w:] Civil Litigation in a Globalising World, eds. X. Kramer, C. H. van Rhee, Hague 2012.
Stawarska-Rippel A., Elementy prywatne i publiczne w procesie cywilnym w świetle prac kodyfikacyjnych w Polsce (1918-1964). Studium historycznoprawne, Katowice 2015.
Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmowy nr 3137 z 16.01.2019.
Verkerk R., England and Wales. (Powers of the judge), [w:] European Traditions in Civil Procedure, ed. C.H. van Rhee, Antwerpen-Oxford 2005.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
