Walka o świeckie państwo w II Rzeczypospolitej. Memoriał Polskiego Związku Myśli Wolnej z 1933 r.
Słowa kluczowe:
II Rzeczpospolita, Polski Związek Myśli Wolnej, wolnomyślicielstwo, laicyzacja, akta stanu cywilnego, relacje państwo–kościółAbstrakt
Artykuł ma na celu zarysowanie problematyki prób sekularyzacji państwa polskiego w okresie międzywojennym, ze szczególnym uwzględnieniem działalności ruchu wolnomyślicielskiego. Poprzez krótki opis kształtowania się postawy wolnomyśliciela na przestrzeni dziejów, propagowania jej na terenach polskich w okresie zaborów, a także historię funkcjonowania Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich i Polskiego Związku Myśli Wolnej autor dociera do memoriału tego ostatniego skierowanego do premiera Janusza Jędrzejewicza w 1933 r. List nakreśla problemy z jakimi stykały się osoby bezwyznaniowe i przynależące do wyznań nieuznawanych, a także argumenty ku opracowaniu świeckich przepisów o prawie małżeńskim, rejestracji stanu cywilnego i grzebaniu zmarłych. Następnie autor stara się odpowiedzieć na pytanie dlaczego postulaty te nie zostały zrealizowane na podstawie analizy dalszych losów PZWM i stosunków na linii Kościół-państwo polskie.
Bibliografia
Manifest Rady Miejskiej w Łodzi do Sejmu Ustawodawczego o ustanowienie powszechnego i niezależnego od władz duchownych urzędu stanu cywilnego (Archiwum Akt Nowych, Zespół Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), syg. 641 - Akta stanu cywilnego - projekty ustaw w zakresie prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, poprawki, opinie, okólniki, przepisy, sprawy uregulowania różnic międzydzielnicowych.
Memorjał Zarządu Głównego Polskiego Związku Myśli Wolnej do Prezesa Rady Ministrów, z dn. 23 XI 1933 r. (Archiwum Akt Nowych, Zespół Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego), syg. 641 - Akta stanu cywilnego - projekty ustaw w zakresie prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, poprawki, opinie, okólniki, przepisy, sprawy uregulowania różnic międzydzielnicowych.
Adamów K., Zarys dziejów ruchu wolnomyślicielskiego w II RP, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5406 (09.06.2007, dostęp: 17.04.2018).
Hrynicki W., Organizacja rejestracji aktów stanu cywilnego w Polsce w ujęciu historycznym, „Ius Novum” 2016, nr 4.
Jemielity W., Akta stanu cywilnego w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Prawo Kanoniczne” 1995 nr 1-2 (38).
Krasowski K., Prawo o aktach stanu cywilnego w II Rzeczpospolitej, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 1995, z. 2.
Litwin J., Prawo o aktach stanu cywilnego. Jego geneza i zasady przewodnie, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1946, nr 3-4.
Myśl Wolna. Delegacja wolnomyślicielska u tow. prezydenta Ziemięckiego, „Łodzianin” 1929 nr 10 (699).
Pełka L., Kształtowania się polskiego ruchu laickiego, [w:] 100 lat polskiego ruchu świeckiego (specjalna wkładka), „Res Humana” 2008, nr 1(92).
Redzik A., Komisja tworzenia dobrego prawa, „Palestra” nr 9-10/2009.
Trzciński A., Stosunki państwo-Kościół po zamachu majowym, http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5897 (24.05.2008, dostęp: 19.04.2018).
Wachowska B., Polski Związek Myśli Wolnej (1928-1936), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 43/1991.
