Extraordinary powers of the President of the Republic of Poland in light of the April Constitution of 1935
Keywords:
president, extraordinary powers, II Republic of Poland, decrees with the force of law, armed forcesAbstract
The subject of the article is an analysis of the President’s extraordinary powers in the Constitution of the Republic of Poland of April 23, 1935 (the so-called April Constitution). It adopted a system of government in which the President held the function of the highest factor in the state (hyper-presidentialism). Supreme state organs, including parliament, government and courts, were subordinate to him. If it was necessary to use the Armed Forces to defend the state, the President could impose martial law. In such a situation, the Constitution allowed for the implementation of a number of extraordinary powers, including issuing decrees with the force of law and the establishment of parliamentary chambers (the Sejm and the Senate) in a reduced composition. In the event of war, the President was given the opportunity to appoint the Supreme Commander and to appoint his successor, whose term of office expired three months after the conclusion of peace. The President also had extraordinary powers during the state of emergency. According to the author of the article, against the background of the April Constitution, the President could also exercise extraordinary powers in the event of failure by the subordinate organs of the state to perform the tasks assigned to them by the Constitution.
References
Ajnenkiel A., Ewolucja systemów ustrojowych w Europie Środkowej 1918-1939, [w:] Dyktatury w Europie Środkowo-Wschodniej 1918-1939. Konferencja naukowa w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk 2-3 XII 1971, red. A. Lergetporer-Jakimow, Wrocław 1973.
Błachowski P., Wpływ Konstytucji kwietniowej na pozycję Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w ustawie zasadniczej z 2 kwietnia 1997 r., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2006, t. LVIII, z. 2.
Brzeziński M., Stany nadzwyczajne w polskich konstytucjach, Warszawa 2007.
Car S., Czynnik równowagi w nowej Konstytucji, Warszawa 1934.
Chmurski A., Nowa konstytucja, Warszawa 1935.
Czajowski J., Senat w Konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 2.
Deryng A., Akty rządowe głowy państwa, Lwów 1934.
Deryng A., Siły Zbrojne jako organ władzy państwowej w nowej Konstytucji, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1938, nr 1.
Dunaj K., Weimarski model prezydentury, Warszawa 2010.
Gdulewicz E., Zasada jednolitej i niepodzielnej władzy Prezydenta w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 r., "Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska" 1974, Sectio G (Ius), vol. XXI.
Gdulewicz E., Gwiżdż A., Witkowski Z., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1935 r., [w:] Konstytucje Polski. Studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu, t. 2, red. M. Kallas, Warszawa 1990.
Górecki D., Polskie naczelne władze państwowe na uchodźstwie w latach 1939-1990, Warszawa 2002.
Górecki D., Pozycja ustrojowo-prawna Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w Polsce w latach 1935-1939, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica " 1992, t. 51.
Górecki D., Pozycja ustrojowo-prawna Prezydenta Rzeczypospolitej i Rządu w Ustawie Konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 roku, Łódź 1992.
Górecki D., Prezydent w Konstytucji kwietniowej – oryginalność rozwiązania konstytucyjnego, [w:] Prawo konstytucyjne II Rzeczypospolitej. Nauka i instytucje. XLVII Ogólnopolski Zjazd Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego, red. P. Sarnecki, Kraków 2006.
Górecki D., Sejm w Ustawie Konstytucyjnej 23 kwietnia 1935 roku, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 2.
Górski G., Polonia Restituta. Ustrój państwa polskiego w XX wieku, Lublin 2007.
Grzybowski K., Zasady Konstytucji kwietniowej. Komentarz prawniczy do części I. Ustawy Konstytucyjnej, [w:] K. Grzybowski, O demokracji i dyktaturze. Wybór pism, Kraków 2017.
Karpiuk M., Kształtowanie się instytucji stanów nadzwyczajnych w Polsce, Warszawa 2013.
Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej, Wilno 1937.
Kotarski A., Nadzwyczajne uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej w czasie wojny. Uregulowania Konstytucji kwietniowej oraz wnioski de lege ferenda, [w:] O kształt Rzeczpospolitej. Studia z zakresu polskiej myśli politycznej i ustrojowej okresu międzywojennego, red. P. Gofron, A. Paderewska, A. Matuła, Kraków 2016.
Kulesza W.T., Ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1935 roku, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 2.
Kulig A., Uwagi o kształtowaniu ustawodawstwa w Konstytucji kwietniowej, [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Polskie i zagraniczne rozwiązania ustrojowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Dariuszowi Góreckiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Skotnicki, K. Składowski, A. Michalak, Łódź 2016.
Kumaniecki K.W., Nowa konstytucja polska, Kraków 1935.
Marszałek P.K., Najwyższe władze wojskowe w systemie ustrojowym II Rzeczypospolitej, Wrocław 2011.
Mażewski L., Bezpieczeństwo publiczne. Stany nadzwyczajne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej 1918-2009, Toruń 2010.
Mażewski L., Prezydencjalna odmiana systemu parlamentarnego w Konstytucji kwietniowej, „Studia Prawnicze” 1984, nr 3-4.
Mojak R., Instytucja Prezydenta w polskim prawie konstytucyjnym, cz. II: 1935-1939, "Annales Universitatis Mariae Curie Skłodowska" 1990, Sectio G (Ius), vol. XXXVII.
Nikulin J., Rola, miejsce i zadania Sił Zbrojnych w konstytucyjno-prawnych uwarunkowaniach historycznych, [w:] Konstytucyjny obowiązek obrony Ojczyzny. Uwarunkowania organizacyjno-prawne, Stalowa Wola 2009.
Orlewicz T.J., Zasady konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku, Warszawa 1935.
Pietrzak M., Druga Rzeczpospolita, [w:] J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 2009.
Prokop K., Modele stanu nadzwyczajnego, Białystok 2012.
Rostocki W., Pięćdziesiąt pięć lat mocy obowiązującej Konstytucji Kwietniowej. Ustrój władzy państwowej w ustawie zasadniczej i w praktyce, Lublin 2002.
Sarnecki P., Dekrety Konstytucji kwietniowej, [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Polskie i zagraniczne rozwiązania ustrojowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Dariuszowi Góreckiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Skotnicki, K. Składowski, A. Michalak, Łódź 2016.
Sarnecki P., Głowa państwa w obu polskich konstytucjach kwietniowych, [w:] Podstawowe zagadnienia konstytucjonalizmu państw współczesnych. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Gdulewicz w siedemdziesięciolecie urodzin, red. R. Mojak, W. Skrzydło, Lublin 2014.
Schorr A., Założenia Konstytucji kwietniowej. Próba charakterystyki, Warszawa 1936.
Starzewski M., Kilka dalszych zagadnień Konstytucji kwietniowej, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1938, z. 3.
Starzewski M., Uwagi o zwierzchnictwie sił zbrojnych oraz o prawie łaski Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, "Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne" 1936, t. XXX.
Starzewski M., Uwagi prawno-polityczne nad projektem konstytucji wicemarszałka Cara, Kraków 1934.
Starzyński S., Analiza Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935 roku, [w:] S. Starzyński, Studia konstytucyjne. Wybór pism, Kraków 2018.
Szymanek J., Dwie konstytucje – dwie inspiracje. Dziedzictwo polskiego konstytucjonalizmu okresu międzywojennego, [w:] Konstytucje polskie dwudziestolecia międzywojennego. Doświadczenia, inspiracje, instytucje, red. P. Czernicki, B. Opaliński, Warszawa 2014.
Szymanek J., Tradycje konstytucyjne. Szkice o roli ustawy zasadniczej w społeczeństwie demokratycznym, Warszawa 2006.
Wawrzyniak J., Dziedzictwo i tradycja polskiego konstytucjonalizmu, [w:] Zasady podstawowe Polskiej Konstytucji, red. W. Sokolewicz, Warszawa 1998.
Witkowski Z., Szewczyk M., Stosunki cywilno-wojskowe pod rządem Ustawy Konstytucyjnej z 23 kwietnia 1935 r., [w:] Zagadnienia prawa konstytucyjnego. Polskie i zagraniczne rozwiązania ustrojowe. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Dariuszowi Góreckiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. K. Skotnicki, K. Składowski, A. Michalak, Łódź 2016.
Wołpiuk W.J., Siły Zbrojne w regulacjach Konstytucji RP, Warszawa 1998.
Zwierzchowski E., Józef Piłsudski o ustrojowej roli Prezydenta w Odrodzonej Rzeczypospolitej, [w:] Studia z prawa konstytucyjnego. Księga jubileuszowa dedykowana Prof. zw. dr. hab. Wiesławowi Skrzydle, red. J. Posłuszny, J. Buczkowski, K. Eckhardt, Przemyśl-Rzeszów 2009.
Zwierzchowski E., Prezydent i rząd w Konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 2.
