Niepodległość kosztuje. Początki podatku dochodowego w II Rzeczypospolitej
Słowa kluczowe:
podatek dochodowy, II Rzeczpospolita, pobór podatków, administracja skarbowaAbstrakt
Dla odrodzonego państwa uzyskanie odpowiednich przychodów było niezbędne dla utrzymania niepodległości, w szczególności z powodów ogromnych wydatków wojenne. Podstawową kwestią z tym związaną było ustalenie kształtu opodatkowania ludności. Wśród nakładanych podatków bezpośrednich od początku wyróżniał się podatek dochodowy – nieznany na ziemiach dawnego zaboru rosyjskiego, tj. na większości terytorium państwa. Kontrowersje budził nie tyle sam fakt jego wprowadzenia (jego idea miała duże poparcie wśród elit politycznych), ale rozwiązania przyjęte odnośnie do zastosowania progów podatkowych oraz zwolnień, gdyż to one skupiały jak w soczewce problemy i dylematy związane z tworzeniem polityki gospodarczej i społecznej odrodzonej Polski.
Bibliografia
Ustawa z dnia 29 maja 1920 r. w przedmiocie zmiany przepisów o opodatkowaniu spadków i darowizn (Dz.U. 1920 nr 49 poz. 299).
Ustawa z dnia 16 lipca 1920 r. o państwowym podatku dochodowym i podatku majątkowym (Dz.U. 1920 nr 82 poz. 550).
Ustawa z dnia 20 maja 1921 r. o tymczasowym poborze państwowego podatku dochodowego (Dz.U. 1921 nr 47 poz. 287).
Ustawa z dnia 24 stycznia 1922 r. o zniesieniu mocy obowiązującej ustawy z dnia 20 maja 1921 r. o tymczasowym poborze państwowego podatku dochodowego i o wstrzymaniu potrącenia podatku dochodowego przez służbodawców na zasadzie ustawy z dnia 16 lipca 1920 r. o państwowym podatku dochodowym i podatku majątkowym (Dz.U. 1922 nr 11 poz. 86).
Ustawa z dnia 10 stycznia 1924 r. w przedmiocie przepisów o państwowym podatku dochodowym, obowiązujących na całym obszarze Rzeczypospolitej (Dz.U. 1924 nr 13 poz. 110).
Ustawa z dnia 18 marca 1925 r. w przedmiocie zmiany niektórych przepisów o państwowym podatku dochodowym, obowiązujących na zasadzie ustawy o państwowym podatku dochodowym, ogłoszonej w rozporządzeniu Ministra Skarbu z dnia 14 lipca 1923 r., oraz na zasadzie ustawy z dnia 10 stycznia 1924 r. (Dz.U. 1925 nr 36 poz. 242.)
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Łubieńskich, sygn. 8.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów z Nieborowa (nowsze), sygn. 418, 428, 435.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Warszawskie Radziwiłłów XI, sygn. 314.
Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Skarbu 1918-1939, sygn. 5581, 5742.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta Miasta Poznania, sygn. 9031.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Majątek Krucz Goraj – Hochbergowie, sygn. 685, 686.
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Majątek Sośnie – Diergardten, sygn. 25.
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Dokumenty Życia Społecznego, sygn. DU XIII P.23[2496].
Biblioteka Sejmowa, Baza Parlamentariów II Rzeczypospolitej, różne sygnatury.
Archiwum Państwowe w Warszawie, Kancelaria Stefana Oderfelda adwokata w Warszawie, sygn. 2.
Adams C., For Good and Evil. The Impact of Taxes on the Course of Civilisation, Lanham 1999.
Głąbiński S., Polskie prawo skarbowe, Lwów 1928.
Grata P., Kierunki polityki podatkowej państwa polskiego w roku 1919, „Polityka i społeczeństwo” 2010, nr 7.
Grata P., Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej, Rzeszów 2009.
Grossfeld B., Die Einkommensteuer: Geschichtliche Grundlagen Und rechtsvergleichender Ansatz, Tuebingen 1981.
Kulicki J., Rozwój podatku dochodowego w Polsce, „Analizy BAS” 2011, nr 6 (50).
Jak bronić się przed niesłusznym wymiarem władz skarbowych, oprac. L. Grabowski, Warszawa 1939.
Kubicki T., Rozwój podatku dochodowego w Polsce, Warszawa 1930.
Landau Z., Skrzeszewska Bronisława, Wojciech Korfanty przed Sądem Marszałkowskim. Dokumenty, Katowice 1964.
Lubowicki J., Polityka podatkowa Polski, Poznań 1927.
Michalski P., Podatki bezpośrednie w Polsce w okresie pięciolecia 1918-1923, Warszawa 1924.
Mikuśkiewicz M., Pobór podatku dochodowego “u źródła” – w Anglji, we Francji i w Polsce, „Czasopismo Skarbowe”, 1931, z. 6.
Ministerstwo Skarbu. Departament Podatków i Opłat, Obciążenie państwowemi podatkami bezpośrednimi w roku 1928, Warszawa 1930.
Podatek dochodowy. Wskazówki praktyczne dla płatników podatku dochodowego, Warszawa 1924.
Rybarski R., Ciężar podatków w Polsce, Warszawa 1924.
Rybarski R., Nauka skarbowości, Warszawa 1935.
Szturm de Sztrem T., Płace zarobkowe w okresie dewaluacji pieniężnej, Warszawa 1924.
Taylor E., Prawo skarbowe Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa 1920.
Walkowski G.K., System polskiego prawa podatkowego w praktyce. Wybrane zagadnienia, t. VII: Źródła Polskiego Prawa Podatkowego, cz. 4: Podatki w dwudziestoleciu międzywojennym (1918-1939), Bydgoszcz 2013.
Weinfeld I., Podatek dochodowy i jego reforma, Warszawa 1927.
