Polsko-niemiecki pakt o nieagresji z 1934 r. – geneza i przegląd postanowień
Słowa kluczowe:
roszczenia terytorialne, wojna prewencyjna, pakt o nieagresjiAbstrakt
Jednym ze skutków zakończenia pierwszej wojny światowej (nazywanej wówczas Wielką Wojną), były znaczne przeobrażenia geopolityczne na mapie Europy. Powstało wtedy wiele nowych państw. Jednym z nich była Polska (II Rzeczpospolita). Terytorium nowo utworzonego państwa obejmowało część ziem wchodzących dotychczas w skład Niemiec, Rosji i Austro-Węgier. Przyznanie odrodzonej Rzeczpospolitej Wielkopolski oraz części Pomorza i Górnego Śląska spowodowało głęboki konflikt między Polską a Niemcami. Jednym z głównych celów polityki zagranicznej Republiki Weimarskiej było bowiem odzyskanie spornych terytoriów. Interesy obu państw były zatem sprzeczne, a jednym z przejawów złych stosunków była wojna celna. Po przejęciu władzy przez Adolfa Hitlera, marszałek Józef Piłsudski wysunął w kierunku Francji propozycję wojny prewencyjnej, mającej odsunąć dyktatora od władzy. Był to punkt zwrotny, który doprowadził do polepszenia wzajemnych relacji i w efekcie zawarcia paktu o nieagresji. Ożywieniu uległy kontakty między obu państwami, a propaganda hitlerowska zaprzestała ataków na Polskę. Okres ocieplenia zakończył się wraz z wysunięciem pierwszych żądań terytorialnych wobec Rzeczpospolitej, w tym włączenia do III Rzeszy Wolnego Miasta Gdańska. Pogorszenie stosunków dyplomatycznych, połączone z brytyjsko-francuskimi gwarancjami militarnymi dla Polski, doprowadziły do wypowiedzenia paktu przez Niemcy w kwietniu 1939 roku. Celem artykułu jest przedstawienie genezy oraz treści polsko-niemieckiego paktu o nieagresji oraz dokonanie jego analizy, zarówno pod kątem prawnym, jak i intencji stron, towarzyszących jego zawarciu.
Bibliografia
Baliszewski D., Polska wojna prewencyjna, ,,Historia. Uważam Rze” 2018, nr 3 (72).
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. 6, Warszawa 2009.
Bohler J., Najazd 1939. Niemcy przeciw Polsce, Kraków 2011.
Deklaracje polsko-niemieckie w sprawach mniejszościowych, „Front Zachodni”, Rok V, Warszawa, Listopad 1937, nr 9.
Galik P., Zrozumieć przeszłość. Lata 1815-1939. Część 3, Warszawa 2014.
Kamiński M.K., Czechosłowackie i sowieckie reakcje na polsko-niemiecką deklarację o niestosowaniu przemocy z 26 I 1934 r., „Dzieje najnowsze”, Rocznik XLIV, Warszawa 2012.
Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski. 1918- 1945. Od Wersalu do Jałty, Poznań 2014.
Łepkowski P., Wojna, której zabrakło (Od Redaktora), ,,Historia. Uważam Rze” 2018, nr 3 (72).
Maciejewski M., Stosunek Adolfa Hitlera do spraw polskich od zarania nazizmu do jego upadku, Wrocław 2014.
Zamoyski A., Polska. Opowieść o dziejach niezwykłego narodu. 966-2008, Kraków 2011.
Deklaracja między Polską a Niemcami o niestosowaniu przemocy, podpisana w Berlinie dnia 26 stycznia 1934 r. (Dz.U. 1934 poz. 124, nr 16).
Traktat Arbitrażowy pomiędzy Polską a Niemcami, podpisany w Londynie dnia 1 grudnia 1925 r. (Dz.U. RP nr 22, poz. 131).
Konwencja niemiecko-polska, dotycząca Górnego Śląska, podpisana w Genewie dnia 15 maja 1922 roku (Dz.U. 1922 nr 44, poz. 371).
Ustawa z dnia 24 maja 1922 roku w przedmiocie ratyfikacji konwencji niemiecko- polskiej, dotyczącej Górnego Śląska, podpisanej w Genewie dnia 15 maja 1922 roku (Dz.U. 1922 nr 44, poz. 370).
Umowa gospodarcza między Rzeczypospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką z dnia 4 listopada 1935 r.
Ustawa z dnia 9 stycznia 1936 r. w sprawie ratyfikacji umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką, podpisanej w Warszawie dnia 4 listopada 1935 r. (Dz.U. 1936 nr 5, poz. 41).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 14 listopada 1935 r. w sprawie tymczasowego wprowadzenia w życie postanowień umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką, podpisanej w Warszawie dnia 4 listopada 1935 r. (Dz.U. 1935 nr 83, poz. 512).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 8 września w sprawie tymczasowego wprowadzenia w życie postanowień porozumienia polsko - niemieckiego z dnia 18 lipca 1936 r., dotyczącego uzupełnienia umowy gospodarczej między Polską a Niemcami z dnia 4 listopada 1935 r. (Dz.U. 1936 nr 68, poz. 491).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 30 października 1936 r. w sprawie tymczasowego wprowadzenia w życie postanowień drugiego porozumienia do umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką z dnia 4 listopada 1935 r., podpisanego w Warszawie dnia 19 października 1936 r. (Dz.U. 1936 nr 83, poz. 572).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 lutego 1937 r. w sprawie tymczasowego wprowadzenia w życie postanowień podpisanej w Warszawie dnia 20 lutego 1937 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką w sprawie przedłużenia umowy gospodarczej między Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką z dnia 4 listopada 1935 r. (Dz.U. 1937 nr 14, poz. 93).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 marca 1939 r. o tymczasowym wprowadzeniu w życie postanowień umowy dodatkowej do umowy gospodarczej miedzy Rzecząpospolitą Polską a Rzeszą Niemiecką (Dz.U. 1939 nr 24, poz. 155).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 czerwca 1921 r. w sprawie przeprowadzenia powszechnego spisu ludności (Dz.U. 1921 nr 58, poz. 368).
https://www.polska1918-89.pl/społeczeństwo-ii-Rzeczypospolitej.22.html [dostęp: 14.03.2021 r.].
https://www.gdansk.pl/historia/historie-gdanskie/trudny-rok-1920,a,174460 [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://polskie.radio.pl/39/156/Artykul/586122,Uklad-w-Rapallo-niemcy-i-Sowieci-rozpoczynaja-wspolprace [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://histmag.org./Odtad-nie-ma-zwyciezcow-i-zwyciezonych-Traktat-w-Locarno-i-przyszlosc-powojennej-Europy-21285/ [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://dzieje.pl/aktualnosci/wojna-celna [dostęp: 17.03.2021 r.].
https://polskieradio.pl/39/156/Artykul/2442130,Deklaracja-o-nieagresji-z-Hitlerem-%E2%80%93-pakt-z-diablem-proba-obrony-niepodleglosci [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Lebensraum;3931104.html [dostęp: 22.03.2021 r.].
http://www.sww.w.szu.pl/index.php?id=doktryny_nazizm_lebensraum [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/1184610,Pakt-o-nieagresji-z-ZSRR [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://audiovis.nac.gov.pl/zespol/1:7230/ [dostęp: 22.03.2021 r.].
https://www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu/index.php?dzial=haslo&id=1013 [dostęp: 20.03.2021 r.].
https://prawo.uni.wroc.pl/sites/default/files/students-resources/Zasady%20prawa%20mi%C4%99dzynarodowego_0.pdf [dostęp: 20.03.2021 r.].
http://www.ibidem.com.pl/zrodla/1918-1939/polityka-miedzynarodowa/1934-03-07-protokol-handlowy-pol-niem.html [dostęp: 20.03.2021 r.].
