O sejmikach XVIII w. uwag kilka
Słowa kluczowe:
Polska XVIII w., szlachta, liberalizm i demokracja, sejmikiAbstrakt
Autor wiele lat badał sejmiki ziemskie. Zna liczne dokumenty sejmików i napisał na temat sejmików sporo prac. Aktualnie ukazały się dwa duże tomy dotyczące sejmików. Jeden to wydane drukiem dokumenty sejmikowe z XVIII w. Drugi to obszerna monografia sejmiku poznańskiego dotycząca lat 1764–1793. W związku z tym autor przekazuje swoje przemyślenia na temat sejmików XVIII w. Stwierdza, że generalnie przeważają prace o sejmikach dotyczące XVII stulecia i ewentualnie początków wieku XVIII. Był to bowiem okres największego znaczenia zgromadzeń ziemskich (sejmików). Okresowi lat 1764–1793 poświęcono mniej uwagi. Tym cenniejsze są przeto dwa wydane ostatnio tomy. Celem artykułu jest konfrontacja dawnych ustaleń autora z treścią obecnie wydanych dwóch tomów dotyczących sejmików XVIII w. W szczególności odnosi się to do monografii sejmiku poznańskiego z lat 1764–1793. Autor podkreślił, że do 1764 r. niewiele było aktów prawnych regulujących ustrój (organizację i funkcjonowanie) sejmików. Zmieniło się to w okresie licznych reform w latach 1764–1793. Autor podkreśla, że liberalizm i demokracja szlacheckiej Rzeczypospolitej realizowały się w znacznym stopniu poprzez zgromadzenia szlacheckie. Toteż sejmiki stanowią kluczowy problem badawczy dawnej Rzeczypospolitej. Autor zwraca uwagę, że to była nie tylko instytucja państwowa, ale też pewna idea polityczna. Sejmiki były ważnym fragmentem polskiej kultury politycznej.
Bibliografia
Akta sejmikowe województwa bełskiego. Lata 1696–1772 (1792), wyd. M. Zwierzykowski i R. Kołodziej, Kraków 2021.
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, dział: Archiwum Sejmu Czteroletniego, sygn. 5.
Diariusz sejmu ordynaryjnego pod związkiem konfederacji generalnej Obojga Narodów w podwójnym składzie zgromadzonego w Warszawie od dnia 16 grudnia roku 1790, wyd. A. Siarczyński, cz. II, Warszawa 1791.
Diariusz sejmu walnego ordynaryjnego odprawionego w Warszawie roku 1766, Warszawa 1767.
Kodeks Stanisława Augusta. Zbiór dokumentów, wyd. S. Borowski, Warszawa 1938. Volumina Legum, Kraków 1889, t. 9.
Czapliński W., Wiek siedemnasty w Polsce, [w:] W. Czapliński, O Polsce siedemnastowiecznej. Problemy i sprawy, Warszawa 1966.
Glabisz G., Sejmiki Wielkopolski w latach 1794–1793, Poznań 2022.
Lityński A., O reformach sejmikowania w latach 1764–1793, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1985, t. 37, z. 2.
Lityński A., Problem prawa nieposesjonatów do sejmikowania w dyskusji na forum Sejmu Czteroletniego, [w:] Cztery lata nadziei. 200 rocznica Sejmu Wielkiego, red. H. Kocój, Katowice 1988.
Lityński A., Problem szlacheckiego prawa zgromadzeń ziemskich w Polsce w XVII i XVIII wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1974, t. 26, z. 1.
Lityński A., Samorząd szlachecki w Polsce XVII–XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1992, z. 4.
Lityński A., Sejmik jako instytucja demokracji szlacheckiej 1764–1793. Tradycje – mity – nowości – utopie, [w:] Parlamentaryzm i prawodawstwo przez wieki. Prace dedykowane Prof. Stanisławowi Płazie w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. J. Malec, W. Uruszczak, Kraków 1999.
Lityński A., Sejmiki ziemskie 1764–1793. Dzieje reformy, Katowice 1988.
Pawiński A., Rządy sejmikowe w Polsce 1572–1795 na tle stosunków województw kujawskich, oprac. i wstęp H. Olszewski, Warszawa 1978.
Płaza S., Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572–1632), Warszawa – Kraków 1984.
Rostworowski E., Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja, Warszawa 1966.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
