Początki wymiaru sprawiedliwości na Białostocczyźnie w 1919 r. w świetle wileńskich archiwaliów
Słowa kluczowe:
wymiar sprawiedliwości, Białystok, odzyskanie niepodległościAbstrakt
Tworzenie wymiaru sprawiedliwości po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. to zagadnienie nie ciszące się zbyt dużym zainteresowaniem badaczy. Zasadniczy problem tkwi w braku źródeł historycznych dotyczących tej problematyki. Szczególnie jest to widoczne dla Ziem Wschodnich II Rzeczypospolitej, dla których materiały archiwalne uległy zniszczeniu w czasie II wojny światowej, a jeśli ocalały, to nierzadko dostęp do nich jest dziś dość utrudniony. Dzieje sądownictwa na Białostocczyźnie w okresie międzywojennym nie są dobrze znane właśnie z powodu braku źródeł. Dotychczasowe próby jego opisania opierały się wyłącznie na informacjach prasowych – głównie w oparciu o lokalną gazetę „Dziennik Białostocki” – oraz na aktach normatywnych publikowanych w dziennikach urzędowych wydawanych przez naczelne organy władzy państwowej. Sięgano również po literaturę wspomnieniową, ale i ta nie jest zbyt liczna. Okazuje się, że cenne materiały dotyczące początków polskiego wymiaru sprawiedliwości w Białymstoku z okresu marzec – czerwiec 1919 r. posiada w swoim zasobie Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie. Dzięki tym kilku dokumentom możemy poznać nie tylko niełatwy proces tworzenia miejscowego sądownictwa, ale także pierwsze miesiące jego działalności oraz z imienia i nazwiska ludzi, którzy w tym uczestniczyli. Z uwagi na fakt, iż archiwalia te nie są zbyt łatwo dostępne i nikt wcześniej do nich nie dotarł, część z nich (ukazujące działalność orzeczniczą w liczbach) opublikowano jako materiał dla przyszłych prac badawczych.
Bibliografia
Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego im. gen. broni Kazimierza Sosnkowskiego w Warszawie, Dowództwa Okręgów Etapowych.
Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie, f. 129.
Białystok Ilustrowany. Zeszyt pamiątkowy, red. A. Lubkiewicz, Białystok 1921.
Białystok w odrodzonej Polsce. Na pamiątkę wejścia wojsk polskich do Białegostoku 19 lutego 1919 r., oprac. B. Samarski, M. Gajewski, Białystok 2014.
Fiedorczyk P., Kowalski P., Sądownictwo powszechne na terenie województwa białostockiego w II RP, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, T. XI.
Fiedorczyk P., Niewiński K., Wróbel W., Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku, Białystok 2019.
Gierowska-Kałłaur J., Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920), Warszawa 2003.
Kietliński M., Początki białostockiej niepodległości 1918–1920. Katalog wystawy, Białystok 2019.
Materniak-Pawłowska M., Zawód sędziego w Polsce w latach 1918-1939, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, T. LXIII, z. 1.
Miodowski A., Białystok w okresie okupacji niemieckiej 1915-1919, [w:] 80 rocznica odzyskania niepodległości białostockie i łomżyńskie 1915-1919, red. A. Dobroński, A. Wap, Osowiec-Łomża 1998.
O niepodległą i granice. Raporty Straży Kresowej 1919-1920 Ziem Północno-Wschodnich opisane, oprac. J. Gierowska-Kałłaur, Warszawa-Pułtusk 2011.
Śleszyński W., Budowa administracji polskiej na Polesiu w latach 1919-1920, [w:] Obszary zgody czy konfliktu? Kresy Północno-Wschodnie II Rzeczypospolitej, red. W. Śleszyński, A. Włodarczyk, Białystok-Kraków 2014.
Tyszuk W., Postawy społeczeństwa Białegostoku w okresie odzyskania niepodległości 1918-1920, [w:] Pierwsze dni niepodległości. Materiały z konferencji naukowej Białystok 14-16 marca 2018 r., kol. red. N. Filinowicz et al., Białystok 2018.
„Dziennik Białostocki” (1919).
„Dziennik Urzędowy Generalnego Komisarza Cywilnego” (1919).
„Dziennik Urzędowy Komisarza Rządu Polskiego na powiat Białostocki” (1919).
„Dziennik Urzędowy Komisarza Rządu Polskiego w Białymstoku” (1919).
„Monitor Polski” (1918).
