Próby restytucji ogólnego sądownictwa administracyjnego w Polsce w latach 1945–1948
Słowa kluczowe:
sądownictwo administracyjne, projekt, PolskaAbstrakt
W artykule omówiono prace nad kolejnymi projektami aktów normatywnych zmierzających do przywrócenia sądownictwa administracyjnego w Polsce w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej. Dokumenty te dziś są przechowywane w Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Rozważania dotyczące konkretnych projektów poprzedzono opisaniem stanu prawnego i koncepcji sądownictwa administracyjnego rozważanych w Polsce w okresie międzywojennym. Ówczesne rozwiązania oraz doświadczenia związane z ich stosowaniem stanowiły istotny punkt odniesienia zarówno dla projektodawców, jak też opiniodawców. W opracowaniu omówiono również przebieg dyskusji nad kwestią sądownictwa administracyjnego w Polsce tuż po zakończeniu II wojny światowej. W jej toku, na łamach fachowej literatury, przedstawiciele doktryny i praktyki prezentowali różnorodne stanowiska co do zasadności przywrócenia sądownictwa administracyjnego, jego formuły i ustroju, udziału czynnika społecznego oraz liczby instancji. W dalszej kolejności zaprezentowano projekty aktów normatywnych pochodzące z lat 1945–1948. Znalazły się wśród nich zarówno projekty krótkie, składające się jedynie z dwóch artykułów, jak też rozbudowane, dotyczące usytuowania sądownictwa administracyjnego w Sądzie Najwyższym. Zwrócono uwagę na przebieg prac projektowych, gromadzone w ich trakcie opinie prawne oraz kształt proponowanej restytucji sądownictwa administracyjnego. Poza analizą projektów autorzy starali się udzielić odpowiedzi na pytanie, dlaczego żaden z projektów, mimo deklarowanego poparcia i sukcesywnych postępów w pracach, nie wszedł w życie. Analiza zachowanych dokumentów pozwoliła na poczynienie konkretnych i uprawdopodobnionych hipotez dotyczących uczestnika prac projektowych, który je sabotował. W opracowaniu wykorzystano metodę historyczną oraz formalno-dogmatyczną.
Bibliografia
Archiwum Akt Nowych: Ministerstwo Sprawiedliwości w Warszawie, sygn. 4136, 4137; Urząd Rady Ministrów w Warszawie, sygn. 6/212, 6/649, 6/650; Biuro Prezydialne Krajowej Rady Narodowej w Warszawie, sygn. 832.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1921 nr 44, poz. 267).
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. 1935 nr 30, poz. 227).
Ustawa Konstytucyjna z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1947 nr 18, poz. 71).
Ustawa z dnia 30 lipca 1883 r. o ogólnym zarządzie kraju (Zb. ust. pr. str. 195).
Ustawa z dnia 3 sierpnia 1922 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1922 nr 67, poz. 600).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 9 grudnia 1924 r. o zmianie ustroju Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1924 nr 107, poz. 967).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnem (Dz.U. 1928 nr 36, poz. 341).
Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. 1932 nr 26, poz. 238).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1932 nr 94, poz. 806, zm.: Dz.U. 1937 nr 24, poz. 130).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 28 października 1933 r. w sprawie zmiany ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim (Dz.U. 1933 nr 86, poz. 669).
Rozporządzenie Prezydenta RP z dnia 28 grudnia 1934 r. o unormowaniu właściwości władz i trybu postępowania w niektórych działach administracji państwowej (Dz.U. 1934 nr 110, poz. 976).
Ustawa z dnia 24 marca 1937 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1937 nr 24, poz. 150).
Ustawa z dnia 28 lipca 1939 r. – Prawo o sądach ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1939 nr 71, poz. 476).
Ustawa z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych (t.j. Dz.U. 1946 nr 3, poz. 26).
Dekret z dnia 16 listopada 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do walki z nadużyciami i szkodnictwem gospodarczym (Dz U. 1945 nr 53, poz. 302).
Ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz.U. 1946 nr 3, poz. 17).
Dekret z dnia 16 maja 1946 r. o postępowaniu podatkowym (Dz.U. 1946 nr 27, poz. 174).
Dekret z dnia 6 grudnia 1946 r. o przekazywaniu przez Państwo mienia nierolniczego na obszarze Ziem Odzyskanych i b. Wolnego Miasta Gdańska (Dz.U. 1946 nr 71, poz. 389).
Dekret z dnia 10 grudnia 1946 r. o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszów państwowych i zawodowych wojskowych (Dz.U. 1946 1947 nr 2, poz. 2).
Dekret z dnia 17 grudnia 1946 r. o prowizorium budżetowym na okres od 1 stycznia do 31 marca 1947 r. (Dz.U. 1946 z 1947 r. nr 8, poz. 40).
Dekret z dnia 11 kwietnia 1947 r. – Prawo karne skarbowe (Dz.U. 1947 nr 32, poz. 140).
Ustawa z dnia 20 lipca 1950 r. o Prokuraturze Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1950 nr 38, poz. 346).
Dekret z dnia 29 marca 1951 r. o organach zastępstwa prawnego (Dz.U. 1951 nr 20, poz. 159).
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. 1980 nr 4, poz. 8).
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 1932 r. – Regulamin Najwyższego Trybunału Administracyjnego (Dz.U. 1932 nr 118, poz. 968).
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 marca 1939 r. o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (Dz.U. 1939 nr 94, poz. 806).
Rozporządzenie Ministrów Sprawiedliwości oraz Pracy i Opieki Społecznej z dnia 20 sierpnia 1945 r. o ustanowieniu okręgowych sądów ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1945 nr 29, poz. 176).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1946 r. o zmianie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 grudnia 1933 r. o zasadach zaszeregowania do grup uposażenia sędziów w sądownictwie powszechnym i administracyjnym, prokuratorów oraz asesorów i aplikantów sądowych, tudzież o dodatkach lokalnych i funkcyjnych (Dz.U. 1946 nr 28, poz. 180).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 stycznia 1947 r. o zmianie rozporządzenia Rady Ministrów z 19 grudnia 1933 r. o zasadach zaszeregowania do grup uposażenia sędziów w sądownictwie powszechnym i administracyjnym, prokuratorów oraz asesorów i aplikantów sądowych, tudzież o dodatkach lokalnych i funkcyjnych (Dz.U. 1947 nr 10, poz. 44).
Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. (Załącznik do Dz.U. 1944 nr 1) – Manifest Lipcowy.
Uchwała Rady Państwa i Rady Ministrów z 14 grudnia 1950 r. w sprawie rozpatrywania i załatwiania odwołań, listów i zażaleń ludności oraz krytyki prasowej (M.P. 1951 nr A-1, poz. 1).
Instrukcja Rady Ministrów z 10 stycznia 1951 r. w przedmiocie wykonania uchwały Rady Państwa i Rady Ministrów w sprawie przyjmowania, rozpatrywania i załatwiania odwołań, zażaleń i listów ludności oraz krytyki prasowej (M.P. 1951 nr A-2, poz. 16).
Adamczyk T., Mikołajczyk M., Nancka G., Początki działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Katowicach (1922-1924), [w:] Sądownictwo administracyjne w umacnianiu państwa prawa. Księga z okazji 100-lecia sądownictwa administracyjnego w województwie śląskim, red. A. Matan, A. Nita, Warszawa 2022.
Barcikowski W., W kręgu prawa i polityki. Wspomnienia z lat 1919-1956, Katowice 1988.
Baudouin de Courtenay S., Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym a art. 73 Konstytucji, Warszawa 1924.
Bielawski B., Sądy administracyjne w Polsce, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości” 1920, Dział nieurzędowy, nr 1.
Bielecki A., Seweryn Stanisław Szer, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. A. Romanowski, t. 48, z. 2 (197), Warszawa 2012.
Bielecki A., Seweryn Szer 1902-1968, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008.
Bielecki A., Witold Czachórski 1915-1995, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008.
Bigo T., Sądownictwo administracyjne w Polsce, cz. I, „Śląsko-Dąbrowski Przegląd Administracyjny” 1947, z. 4-5.
Bigo T., Sądownictwo administracyjne w Polsce, cz. II, „Śląsko-Dąbrowski Przegląd Administracyjny” 1947, z. 6.
Bigo T., Sądownictwo administracyjne, „Śląsko-Dąbrowski Przegląd Administracyjny” 1946, z. 4-5.
Binder W., Ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym (z dnia 3 sierpnia 1922, poz. 600) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych nowelą z dnia 25 marca 1926, poz. 437 Dz.U. i pokrewne ustawy. Komentarz, Warszawa 1926.
Biskup R., Wit Klonowiecki (1902-1971), [w:] Profesorowie Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, red. A. Dębiński, W. Sz. Staszewski, M. Wójcik, Lublin 2008.
Błeszyński J., Profesor Witold Czachórski, Osoba i Dzieło, „Studia Iuridica” 2016, t. 64: Węzłowe zagadnienia prawa cywilnego. W 100-lecie urodzin Profesora Witolda Czachórskiego.
Boć J., Tadeusz Bigo (1894–1975), [w:] Pamięci zmarłych Profesorów i Docentów Wydziału Prawa Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego 1945–2010, red. L. Lehmann, M. Maciejewski, Wrocław 2010.
Buczyński K., Jerzy Jan Polamin (1895–1951), [w:] Prokuratoria Generalna. 200 lat tradycji ochrony dobra publicznego, red. L. Bosek, Warszawa 2016.
Buszko J., Władysław Leopold Jaworski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 11, z. 1 (48), Wrocław 1964.
Buszyński M., O reformę sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji” 1946, z. 1.
Buszyński M., Obowiązujące normy Konstytucji marcowej, „Gazeta Administracji” 1947, z. 11–12.
Buszyński M., Ustawy zapowiedziane w Małej Konstytucji, „Gazeta Administracji” 1947, z. 9.
Buszyński M., Zagadnienie reformy sądownictwa administracyjnego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1945, z. 3-4.
Chajn L., Tadeusz Hilarowicz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. K. Lepszy, t. 9, z. 4 (43), Wrocław 1961.
Chmielarz-Grochal A., Projekty reform sądownictwa administracyjnego w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica” 2022, t. 98.
Chmurski A., Reforma Najwyższego Trybunału Administracyjnego, Warszawa 1934.
Chwiałkowska J., Kształtowanie się instytucji sądownictwa administracyjnego w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1977, s. I, z. 19.
Dobkowska B., Problematyka współczesnych reform administracji publicznej w świetle koncepcji administracyjnoprawnych Jerzego Stefana Langroda, Warszawa 2011.
Dobkowska B., Biografia naukowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, [w:] Teoria instytucji prawa administracyjnego. Księga pamiątkowa Profesora Jerzego Stefana Langroda, red. J. Niczyporuk, Lublin-Paryż 2011.
Dobkowska B., Jerzy Stefan Langrod – wybitny polski administratywista, [w:] Polska myśl prawnicza w XIX i XX wieku, red. P. Majer, M. Seroka, K. M. Wojciechowski, Olsztyn 2012.
Dobosz P., Jerzy Stefan Władysław Langrod – biografia, [w:] Źródła prawa administracyjnego. Konferencja z okazji 100 rocznicy urodzin Profesora Jerzego Stefana Langroda – Uniwersytet Jagielloński – 23 kwietnia 2004 r., red. J. Zimmermann, P. Dobosz, Kraków 2005.
Drążek-Drawicz J., Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnem, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1931, nr 16.
Dybowski T., Witold Czachórski 1915-1995, „Państwo i Prawo” 1995, z. 9.
Działocha K., Trzciński J., Zagadnienie obowiązywania Konstytucji marcowej w Polsce Ludowej 1944-1952, Wrocław 1977.
Dziadzio A., Kariera zawodowa sędziów austriackiego Trybunału Administracyjnego w II Rzeczypospolitej Polskiej, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2015, t. XIV, z. 1.
Ehrlich S., Zagadnienie praworządności, „Państwo i Prawo” 1946, z. 9-10.
Fenichel Z., Nieuchylone a jednak obowiązujące ustawy, „Państwo i Prawo” 1947, z. 1.
Fiedorczyk, Uznanie administracyjne w doktrynie i orzecznictwie Najwyższego Trybunału Administracyjnego II Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Prawo a dzieje państwa i ustroju, red. M. Szyszkowska, Białystok 1996, t. 1.
Gwiżdż A., Jarosz Z., Sokolewicz W., Stefan Rozmaryn (1908-1969), „Państwo i Prawo” 1969, z. 8-9.
Habuda L., Podwójne podporządkowanie w terenowej administracji państwowej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1977, z. 3.
Hilarowicz T., Najwyższy Trybunał Administracyjny i jego kompetencja, Warszawa 1925.
Hilarowicz T., Sprawa rozbudowy sądownictwa administracyjnego w Polsce, „Themis Polska” 1928/29, t. IV.
Holstein-Beck M., Wspomnienie o profesorze Stanisławie Kowalewskim (1901-1984), „Wiek XXI. The 21st Century. Zeszyty naukowo-teoretyczne PWSBiA” 2004, nr 3 (13).
Iserzon E., Praworządność w administracji i kontrola legalności aktów administracyjnych, „Gazeta Administracji” 1945, z. 1-3.
Izdebski H., Jerzy Służewski 1923-1995, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008.
Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2004.
Izdebski H., Stefan Rozmaryn 1908-1969 [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008.
Jagielski J., Jerzy Służewski 1923-1995, „Państwo i Prawo” 1995, z. 6.
Jaworski W.L., Prawa państwa polskiego, z. IIA: Konstytucja z dnia 17 marca 1921. Prawo polityczne od 2 października 1919 do 4 lipca 1921, Kraków 1921.
Jaworski W.L., Sądownictwo administracyjne [w:] W.L. Jaworski, Projekt Konstytucji, Kraków 1928.
Jodłowski J., Wacław Barcikowski 1887-1981, „Palestra” 1981, nr 6.
Kaznowska E., Sądownictwo administracyjne I instancji w województwie śląskim w II Rzeczpospolitej, [w:] Dawne sądy i prawo, red. A. Lityński, Katowice 1984.
Kaznowska E., Sądownictwo administracyjne w województwie śląskim w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Sądownictwo administracyjne w umacnianiu państwa prawa. Księga z okazji 100-lecia sądownictwa administracyjnego w województwie śląskim, red. A. Matan, A. Nita, Warszawa 2022.
Kersten K., Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948, Warszawa 1990.
Klonowiecki W., Odbudowa sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji” 1946, z. 4-6.
Konarski S., Jerzy Służewski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. H. Markiewicz, t. 39, z. 2 (161), Warszawa 1999.
Konkretna propozycja, „Prawo i Życie” 1957, nr 2.
Korczyk H., Jan Sawicki, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. H. Markiewicz, t. 35, z. 2 (145), Warszawa 1994.
Kowalewski S., O sądownictwo administracyjne w Polsce, „Przegląd Socjalistyczny” 1947, nr 1.
Kozyra W., Ustrój administracji państwowej w Polsce w latach 1944-1950, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, z. 1.
Krzemiński Z., Mecenas Bolesław Bielawski, „Palestra” 1985, nr 6.
Kühn A., Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnem, „Wiadomości Samorządowe” 1931, nr 19.
Kuta T., Tadeusz Bigo 1894–1975, „Państwo i Prawo” 1976, z. 1-2.
Langrod J.S., Kontrola administracji. Studja (Projekt całokształtu materialnego i formalnego ustawodawstwa sądowo-administracyjnego w Polsce z motywami), Warszawa 1929.
Langrod J.S., Projekt ustawy o postępowaniu sądowo-administracyjnem, [w:] W. L. Jaworski, Projekt Konstytucji, Kraków 1928.
Langrod J.S., Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnem, [w:] W. L. Jaworski, Projekt Konstytucji, Kraków 1928.
Langrod J., Sprawa reaktywacji sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji” 1946, z. 10-11.
Langrod J.S., Sprawa rozbudowy sądownictwa administracyjnego w Polsce, „Themis Polska”, 1928/29, t. IV.
Litwin J., Czas przystąpić do realizacji, „Prawo i Życie” 1956, nr 9.
Machnikowska A., Zasady Konstytucji marcowej a podstawy prawne polskiego wymiaru sprawiedliwości w latach 1944–1950, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2005, z. 2.
Maisel W., Wojewódzkie sądy administracyjne w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1976.
Malec D., Koncepcje organizacji sądownictwa administracyjnego w Polsce w latach 1918-2002. Uwagi historyka prawa, [w:] Krakowskie studia z historii państwa i prawa, red. W. Uruszczak, D. Malec, Kraków 2004.
Malec D., Najwyższy Trybunał Administracyjny 1922-1939 w świetle własnego orzecznictwa, Warszawa 1999.
Malec D., Pierwsze nominacje sędziowskie w Najwyższym Trybunale Administracyjnym, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2000, nr 5.
Mamrot K., Sądownictwo administracyjne a rady narodowe, „Państwo i Prawo” 1946, z. 1.
Mamrot K., Sądownictwo administracyjne a rady narodowe, „Rada Narodowa” 1946, nr 6.
Modliński E., O sądownictwie administracyjnym ze stanowiska sądów ubezpieczeń społecznych, „Państwo i Prawo” 1957, z. 7-8.
Morawski J., Najwyższy Trybunał Administracyjny na nowych podstawach prawnych, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1932, nr 46.
Morawski S., Zagadnienia kontroli administracji, „Państwo i Prawo” 1947, z. 1.
Mrávincsics S., Rozbudowa sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji” 1937, nr 1.
Mrávincsics S., Zagadnienie niższego sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji” 1936, nr 2.
Muszalski E., Jerzy Jan Polamin, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 27, z. 2 (113), Wrocław 1982.
Nowakowski M., O odtworzeniu sądownictwa administracyjnego po II wojnie światowej, [w:] Regnare, gubernare, administrare. Z dziejów administracji, sądownictwa i nauki prawa. Prace dedykowane profesorowi Jerzemu Malcowi z okazji 40-lecia pracy naukowej, red. S. Grodziski, A. Dziadzio, Kraków 2012, t. 2.
Nowakowski M., Okręgowe sądy ubezpieczeń społecznych, Kraków 2016.
Nowicki T., Zagadnienie instancyj w sądownictwie administracyjnem, Poznań 1937.
Peretiatkowicz A., Kodeks polityczny. Konstytucja marcowa i ważniejsze ustawy polityczne uzupełnione statutem organizacji Narodów Zjednoczonych, Warszawa 1946.
Pietrzak M., Henryk Świątkowski 1896-1970, [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, red. G. Bałtruszajtys, Warszawa 2008.
Pol K., Jerzy Stefan Langrod (1903-1990), „Samorząd Terytorialny” 2002, z. 4.
Pol K., Poczet prawników polskich, Warszawa 2000.
Pospieszalski K.M., Stefan Rozmaryn (1908-1969), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1969, nr 4.
Projekt organizacji władz administracyjnych w Polsce opracowany przez Sekcję administr[acyjną] Tow[arzystwa] prawn[iczego] we Lwowie, „Przegląd Prawa i Administracji”, 1919, nr 4-6.
Romanowska E., „Wkrótce już stanę przed innym sądem…” Prawnicy II Rzeczypospolitej represjonowani w Polsce w latach 1944-1956, Warszawa 2020.
Rozmaryn S., Uwagi o niektórych zagadnieniach ustaw konstytucyjnych z 4 i 19 lutego 1947 roku, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1947, nr 3.
Rozmaryn S., W jakim zakresie obowiązuje dziś Konstytucja z 17 marca 1921 roku, „Państwo i Prawo” 1948, z. 1.
Sadłowski M.P., Projekty powołania sądownictwa administracyjnego w Polsce w latach 1944-52, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2017, t. XVI, z. 2.
Sawicki J., Sądy administracyjne w Polsce, „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości” 1920, Dział nieurzędowy, nr 3 i nr 4.
Służewski J., Zagadnienie kontroli legalności działania administracji państwowej, „Państwo i Prawo” 1962, z. 12.
Smogorzewska M., Bolesław Bielawski, [w:] Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik biograficzny, red. A.K. Kunert, t. I, Warszawa 1998.
Sobotko P., Emanuel Iserzon (1893-1985) – przyczynek do biografii naukowej, [w:] Kodyfikacja postępowania administracyjnego. Na 50-lecie K.P.A., red. J. Niczyporuk, Lublin 2010.
Starościak J., Organizacja administracji terenowej w Polsce, [w:] Prawo administracyjne, red. M. Jaroszyński, Warszawa 1952, cz. II.
Starościak J., Prawo administracyjne, Warszawa 1975.
Starościak J., Swobodne uznanie władz administracyjnych, Warszawa 1948.
Stawarska-Rippel A., Nie uchylone a jednak nieobowiązujące. O niektórych aspektach ciągłości prawnej w początkach Polski Ludowej, „Kwartalnik Prawa Publicznego” 2004, z. 1.
Stawarska-Rippel A., O prawie sądowym Drugiej Rzeczypospolitej w początkach Polski Ludowej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, z. 2.
Stefan Rozmaryn, [w:] Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 32, z. 3 (134), Wrocław 1991.
Swinarski W., O wojewódzkich sądach administracyjnych, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1924, nr 47.
Szewczyk M., Staniszewska L., Wspomnienia Pracowników Katedry Prawa Administracyjnego i Nauki o Administracji UAM o Profesorze Marianie Zimmermannie, [w:] Myśl Mariana Zimmermanna a współczesne prawo administracyjne, red. L. Staniszewska, M. Szewczyk, J. Zimmermann, Warszawa 2020.
Szreniawski J., Emanuel Iserzon (1893-1985), [w:] Profesorowie Wydziału Prawa i Administracji UMCS 1949–2009. Księga Jubileuszowa z okazji sześćdziesięciolecia Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie, red. A. Przyborowska-Klimczak, Lublin 2009.
Szreniawski J., Emanuel Iserzon (1893-1985), „Organizacja – Metody – Technika” 1986, z. 1.
Śliwiński J., W sprawie organizacji wielostopniowego sądownictwa administracyjnego, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1925, nr 18.
Śródka A., Uczeni polscy XIX-XX stulecia, t. II, Warszawa 1995.
Tarnowska A., Sądownictwo administracyjne II RP a pruski model sądownictwa administracyjnego, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2006, nr 2.
Taubenschlag G., Swobodne uznanie władzy administracyjnej, „Głos Prawa” 1934, nr 7-8.
Turska K., Winczorek P., Stanisław Ehrlich (1907-1997), „Państwo i Prawo” 1998, z. 3.
Walawski B., Kontrola administracji publicznej, „Rada Narodowa” 1945, nr 23-24.
Wasiutyński B., Z powodu właściwości Najwyższego Trybunału Administracyjnego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1923, z. 4.
Waśkowski M., Rozbudowa sądownictwa administracyjnego w Polsce, [w:] Pierwszy Polski Kongres Nauk Administracyjnych w Poznaniu, z. 2: Referaty, zgłoszone na Kongres, Warszawa 1929.
Wiącek M., Znaczenie stosowania Konstytucji Marcowej w Polsce Ludowej dla orzecznictwa sądów i Trybunału Konstytucyjnego III RP, Warszawa 2012.
Wyrzykowski M., Koncepcje sądowej kontroli administracji w Polsce Ludowej w latach 1945-1970, „Studia Prawnicze” 1977, z. 3.
Wyrzykowski M., Sądownictwo administracyjne w PRL, Warszawa 1983.
Z I-go Polskiego Kongresu Nauk Administracyjnych w Poznaniu (20-23 czerwca 1929), „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1929, nr 4.
Z Sądu Najwyższego, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1946, nr 5-6.
Zimmermann J., Projekt ustawy o sądownictwie administracyjnym z 1958 r., „Samorząd Terytorialny” 1993, nr 1.
Zimmermann J., Wspomnienia Syna o Profesorze Marianie Zimmermannie, [w:] Myśl Mariana Zimmermanna a współczesne prawo administracyjne, red. L. Staniszewska, M. Szewczyk, J. Zimmermann, Warszawa 2020.
Zimmermann M., Administracyjne akty prawne rad narodowych, [w:] Zagadnienia ustawy z dnia 25 I 1958 r. o radach narodowych, red. M. Zimmermann, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu” nr 17, Prawo z. 6, Poznań 1958.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
