Ochrona praw mniejszości w II Rzeczypospolitej Polskiej w świetle postanowień tzw. małego traktatu wersalskiego z 1919 r.

Autor

  • Marcin Łysko Uniwersytet w Białymstoku

Słowa kluczowe:

mały traktat wersalski, mniejszości narodowe, Rada Ligi Narodów, II Rzeczpospolita Polska

Abstrakt

Wersalski system ochrony praw mniejszości narodowych opierał się na umowach międzynarodowych narzuconych przez zwycięskie mocarstwa Entanty byłym państwom centralnym /oprócz Niemiec/ oraz państwom powstałym po I wojnie światowej. Przestrzeganie postanowień traktatów mniejszościowych zostało objęte gwarancjami o charakterze politycznym i sądowym ze strony Ligi Narodów. Pierwszym z serii traktatów mniejszościowych był traktat podpisany przez Polskę 28 czerwca 1919 r. jednocześnie z traktatem pokojowym z Niemcami. Tak zwany mały traktat wersalki zobowiązywał państwo polskie do wprowadzenia zasady równości wobec prawa wszystkich obywateli niezależnie od narodowości, zapewnienia swobody wykonywania praktyk religijnych oraz przyznania mniejszościom określonych uprawnień językowych w szkolnictwie i sądownictwie. Ludność żydowska uzyskała prawo świętowania przypadającego w sobotę szabasu oraz prowadzenia finansowanych przez państwo szkół z jidysz jako językiem nauczania. Zobowiązaniom traktatowym dotyczącym wszystkich mniejszości nadano rangę praw zasadniczych przez zamieszczenie ich w konstytucji marcowej z 1921 r. Państwo polskie prowadziło nieprzychylną mniejszościom politykę narodowościową, więc występowały liczne przypadki łamania postanowień traktatu przez jego organy, które były przedmiotem petycji kierowanych do Rady Ligi Narodów. Wykształcona w drodze praktyki procedura petycyjna umożliwiała wnoszenie skarg przedstawicielom mniejszości, chociaż traktat przyznawał prawo interwencji w celu ochrony praw mniejszości wyłącznie państwom członkowskim Rady. Z inicjatywy Niemiec sprawy o naruszanie przez państwo polskie praw mniejszości niemieckiej były rozpatrywane przez Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze, który z reguły wydawał niekorzystne dla Polski orzeczenia. Pozostałe mniejszości zamieszkujące Polskę nie zyskały poparcia ze strony państw członkowskim Rady, stąd wnoszone przez nie petycje były załatwiane po myśli rządu polskiego i nie trafiały na drogę sadową. Fakt nadużywania gwarancji traktatowych przez Niemcy w celu stworzenia obrazu Polski jako kraju prześladującego mniejszości, posłużył za pretekst do złożenia przez państwo polskie deklaracji o zaprzestaniu wykonywania zobowiązań traktatowych. Deklaracja z września 1934 r. była jedną z przyczyn załamania się wersalskiego systemu ochrony praw mniejszości, który w praktyce stanowił instrument ingerencji politycznej mocarstw europejskich w sprawy wewnętrzne pozostałych państw.

Biogram autora

Bibliografia

Ustawa z dnia 31 lipca 1919 r. o ratyfikacji traktatu pokoju (Dz. U. 35, poz. 199).

Traktat pokoju podpisany pomiędzy mocarstwami sprzymierzonemi i skojarzonem i Niemcami, podpisany w Wersalu w dniu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920, nr 35, poz. 200).

Traktat pomiędzy Głównymi Mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi a Polską, podpisany w Wersalu w dniu 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. 1920, nr 110, poz. 728).

Konwencja niemiecko-polska dotycząca Górnego Śląska, podpisana w Genewie dnia 15 maja 1922 roku. (Dz. U. nr 44, poz. 371).

Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. o języku państwowym i języku urzędowania rządowych i samorządowych władz administracyjnych (Dz. U. nr 73, poz. 724).

Ustawa z dnia 31 lipca 1924 r. zawierająca niektóre postanowienia o organizacji szkolnictwa (Dz. U. nr 79, poz. 766)

Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1996.

Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918 – 1995, Lublin 2000.

Chojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939, Warszawa 1979.

Cybichowski Z., Prawo międzynarodowe. Publiczne i prywatne, Warszawa 1928.

Ehrlich S., Prawo międzynarodowe, Warszawa 1958.

Kierski K., Ochrona praw mniejszości w Polsce, Poznań 1933.

Komarnicki W., Polskie prawo polityczne. Geneza i system, Warszawa 2008.

Krasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1926 – 1932, Poznań 1964.

Kutrzeba S., Mniejszości w najnowszym prawie międzynarodowym, Lwów – Warszawa - Kraków 1925.

Kutrzeba S., Polskie prawo polityczne według traktatów, Kraków 1923.

Makowski J., Podręcznik prawa międzynarodowego, Łódź 1948.

Michowicz W., Walka polskiej dyplomacji przeciwko traktatowi mniejszościowemu w Lidze Narodów w roku 1934, Łódź 1963.

Ogonowski J., Uprawnienia językowe mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939, Warszawa 2000.

Ryszka F. (red.), Historia państwa i prawa Polski 1918 – 1939. Część I, Warszawa 1962.

Sworakowski S., Międzynarodowe zobowiązania Polski. Komentarz do art. 12 Małego Traktatu Wersalskiego, Warszawa 1935.

Urbański Z., Mniejszości narodowe w Polsce, Warszawa 1932.

Zalewski W., Międzynarodowa ochrona mniejszości, Warszawa 1932.

września w Genewie, „Ewangelik Górnośląski” 1934, nr 19.

Chałupczak H., Polityka neutralizacji przez Polskę niemieckich petycji mniejszościowych do Rady Ligi Narodów w okresie międzywojennym, „ Polityka i Społeczeństwo” 2012, nr 9.

Chrzanowski F., Niemieckie skargi mniejszościowe na Polskę przed Radą Ligi Narodów w latach 1920-1930, „Strażnica Zachodnia” 1930, nr 1.

Kutrzeba S., Ochrona mniejszości według traktatów międzynarodowych, „Strażnica Zachodnia” 1924, nr 1-6.

Michowicz W., Polska wobec traktatu i procedury mniejszościowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Nauki Humanistyczno-Społeczne”, S. I, z. 15, Łódź 1960.

Rogowski S., Międzynarodowy system ochrony mniejszości po I wojnie światowej, „Chrześcijanin a Współczesność” 1984, nr 2.

Ważne uchwały Rady Naczelnej Związku Obrony Kresów Zachodnich. Rezolucja w sprawie wystąpienia p. Ministra Becka w Genewie, „Ewangelik Górnośląski”, 1934, nr 19.

Pobrania

Opublikowane

2020-04-22

Jak cytować

Ochrona praw mniejszości w II Rzeczypospolitej Polskiej w świetle postanowień tzw. małego traktatu wersalskiego z 1919 r. (2020). Miscellanea Historico-Iuridica, 18(1), 109-132. https://miscellanea.uwb.edu.pl/article/view/415

Podobne artykuły

1-10 z 199

Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.

Inne teksty tego samego autora

1 2 3 4 > >>