Sąd Apelacyjny w Białymstoku w latach 1949-1950
Słowa kluczowe:
Białystok, Sąd Apelacyjny, sądownictwo powszechne, reorganizacja, Ministerstwo Sprawiedliwości, niezawisłość sędziowskaAbstrakt
Publikacja traktuje o krótkim epizodzie istnienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w latach 1949-1950. Stanowi element prac badawczych autora nad problemem odbudowy i transformacji sądownictwa powszechnego w okresie kształtowania się w Polsce ustroju socjalistycznego w pierwszej dekadzie po II wojnie światowej. Jest kolejną publikacją dotyczącą dziejów sądownictwa białostockiego. Ma ona przypomnieć o mało znanym fakcie powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w 1949 r. i przybliżyć jego krótką, gdyż zaledwie półtoraroczną działalność. Ponadto celem publikacji jest udzielenie odpowiedzi na istotne, nasuwające się od razu pytanie, dlaczego w ogóle doszło do powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku? Miało to ścisły związek z gruntownymi przemianami, jakie dokonywały się w sądownictwie powszechnym w latach 1944-1954, które zmierzały do upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości. Reformy nie ograniczały się jednak wyłącznie do ustrojowego dostosowywania sądownictwa do potrzeb władz. Przemiany szły o wiele dalej, w kierunku przeprowadzenia czystek kadrowych i wyeliminowania z sądownictwa sędziów przedwojennych, którzy nie chcieli poddać się politycznym naciskom i ideologicznej indoktrynacji. Powołanie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku było częścią planowanej reorganizacji sądownictwa powszechnego, która miała jednocześnie ułatwić przeprowadzenie procesu wymiany kadrowej. Dlatego w publikacji szeroko podejmowane są także kwestie ogólnych przemian, jakie zachodziły w tym okresie w sądownictwie. Podejście takie pozwala unaocznić intencje władz i faktyczne przyczyny powołania Sądu Apelacyjnego w Białymstoku. Te zaś dosadnie zaprezentowane zostały w cytowanych w publikacji decyzjach podejmowanych na posiedzeniach Kolegium Ministerstwa Sprawiedliwości i fragmentach raportów Departamentu Nadzoru Sądowego.
Bibliografia
Bereza A., Sąd Najwyższy w latach 1945-1962. Organizacja i działalność, Warszawa 2012.
Chajn L., Kiedy Lublin był Warszawą, Warszawa 1964.
Chajn L., Na progu wielkiej reformy, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1947, nr 4.
Chajn L., Trzy lata demokratyzacji prawa i wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 1947.
Drążek A., Przy – czy obok władzy? Stronnictwo Demokratyczne w województwie białostockim (1945-1989), Białystok 2005.
Fengler B., 10-lecie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, Szczecin 2015.
Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950, Warszawa 2002.
Kuisz J., Propaganda bezprawia. O "popularyzowaniu prawa" w pierwszych latach Polski Ludowej, Warszawa 2020.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Machnikowska A., Wymiar sprawiedliwości w Polsce w latach 1944-1950, Gdańsk 2008.
Niewiński K., Odbudowa sądownictwa powszechnego w świetle protokołu z konferencji odbytej 14 września 1944 r. w Białymstoku z udziałem delegacji Resortu Sprawiedliwości PKWN, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2019, t. XVIII, z. 2.
Niewiński K., Sądownictwo białostockie w latach 1944-1950 – odbudowa i działalność, [w:] Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku – księga jubileuszowa z okazji setnej rocznicy powołania Sądu Okręgowego w Białymstoku, Białystok 2019.
Niewiński K., Wymiana kadr sędziowskich w sądach powszechnych w latach 1944-1954. Zarys problematyki, „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12 (20).
Rzepliński A., Sądownictwo w PRL, Londyn 1990.
Szarycz J., Sędziowie i sądy w Polsce w latach 1918-1988, Warszawa 1988.
Szpoper D., Polskie sądownictwo apelacyjne na Pomorzu w latach 1919-2015: szkic do dziejów wymiaru sprawiedliwości w dwudziestopięciolecie wznowienia działalności Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, Gdańsk-Olsztyn 2015.
Ziemba Z.A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944-1956, Warszawa 1997.
