Wykonywanie kary śmierci w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – analiza wybranych przykładów
Słowa kluczowe:
kara śmierci, PRL, przestępczość, zabójstwo, afera mięsnaAbstrakt
Niniejszy tekst został poświęcony wybranym zagadnieniom związanym z orzekaniem i wykonywaniem kary śmierci w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Karę tę dopuszczał kodeks karny z 1969 r. W obecnym kodeksie karnym (z 1997 r.) ta sankcja karna nie jest przewidziana. Dlatego też wybrany temat wpasowuje się w tematykę czasopisma dotyczącego historii prawa i prawa współczesnego z wyraźnym kontekstem historycznym. Usunięcie kary śmierci wydaje się być bardzo dużą zmianą, jeśli chodzi o polskie prawo karne. Celem artykułu jest przybliżenie Czytelnikowi przepisów prawnych dotyczących kary śmierci w czasach PRL oraz realiów jej orzekania i wykonywania. Dzięki zastosowaniu metody badawczej polegającej na analizie aktów prawnych, uzyskano odpowiedzi na pytania badawcze: za popełnienie jakich przestępstw można było orzec karę śmierci, jakie akty prawne przewidywały taką możliwość, a także jak wyglądała jej procedura w myśl przepisów kodeksu karnego wykonawczego z 1969 r. Wykorzystano również metodę analizy literatury przedmiotu. Wśród źródeł znalazły się książki oraz artykuły z czasopism dotyczące poszczególnych zagadnień, filmy dokumentalne, a także te źródła internetowe, które uznano za rzetelne. Główną część tekstu stanowi kryminologiczna analiza trzech wybranych spraw karnych. Uznano je za najciekawsze w kontekście omawianego tematu. Opisy kryminalnego PRL-u mają za zadanie uzupełnić informacje teoretyczne uzyskane za pomocą wspomnianych dwóch metod. Ponadto pozwolą Czytelnikowi przenieść się do tamtych realiów.
Bibliografia
Dekret z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa (Dz.U. 1946 nr 30, poz. 192)
Dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz.U.1981 nr 29, poz. 156)
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 września 1944 r. – Kodeks Karny Wojska Polskiego (t.j. Dz.U. 1944 nr 6, poz. 27, z późn. zm.)
Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (t. j. Dz.U. 1944 nr 4, poz. 16, z późn. zm.)
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (t.j. Dz.U. 1952 nr 33, poz. 232, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. 1969 nr 13, poz. 94, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks postępowania karnego (t. j. Dz.U. 1969 nr 13, poz. 96, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r. Kodeks karny wykonawczy (t.j. Dz.U. 1969 nr 13, poz. 98, z późn. zm.)
Afera mięsna: złamane życie dziesięciu warszawskich rodzin, https://www.rp.pl/historia/art9749181-afera-miesna-zlamane-zycie-dziesieciu-warszawskich-rodzin.
Andrejew I., Polskie Prawo Karne w zarysie, Warszawa 1978.
Andrzejczak J., Spowiedź polskiego kata, Frampol 2018.
Baza orzeczeń Sądu Najwyższego – sygnatura akt II KK 332/03, https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/ii%20kk%20332-03.pdf.
Borowski R., Dawna cela śmierci w Gdańsku, https://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Dawna-cela-smierci-w-Gdansku-n89808.html.
Gardyński P., Cóż to za różnica, czy jestem mordercą, „Detektyw Extra – Kryminalny Świat PRL-u” 2019, nr 2.
Grześkowiak A., Problem kary śmierci w powojennym prawie karnym w Polsce, „Ethos” 1989, R. 2, nr 1.
Jastrzębski J.M., Bestie. Zbrodnie i kary, Nowy Sącz 2020.
Kalęba J., Karol Kot, czyli jak Kraków uległ psychozie, https://plus.gazetakrakowska.pl/karol-kot-czyli-jak-krakow-ulegl-psychozie/ar/c15-14473655.
Komunikat z badań CBOS: PRL – doświadczenia, oceny, skojarzenia, Nr 61/2014, Warszawa, maj 2014, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2014/K_061_14.PDF.
Kunicki K., Ławecki T., Afery gospodarcze PRL, Warszawa 2017.
Kunicki K., Ławecki T., Zagadki kryminalne PRL, Warszawa 2016.
Lipiński P., Mięso, a w środku rzeźnik, http://niniwa22.cba.pl/mieso_a_w_srodku_rzeznik.htm.
Lityński A., O prawie i sądach początków Polski Ludowej, Białystok 1999.
Łopatecki K., Powstanie i funkcjonowanie wydziałów do spraw doraźnych działających przy Sądzie Okręgowym w Białymstoku (II–VI 1946 r.), „Z Dziejów Prawa” 2019, T. 12 (20).
Madej K., Kara śmierci za mięso, Komentarze historyczne BEP IPN Warszawa, http://www.polska1918-89.pl/pdf/kara-smierci-za-mieso,5999.pdf.
Majchrzak G., Wyroki śmierci w stanie wojennym, "Biuletyn IPN" 2002, nr 11 (22).
Maleszak S., Kara śmierci za przestępstwo gospodarcze w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej – afera mięsna, https://historia.org.pl/2014/06/05/kara-smierci-za-przestepstwo-gospodarcze-w-polskiej-rzeczypospolitej-ludowej-afera-miesna/.
Materiał prasowy – Światowy Dzień Przeciwko Karze Śmierci 2017, https://bip.brpo.gov.pl/pl/node/11456/revisions/11507/view.
Melezini M., Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku, Białystok 2003.
Merz E., Z problematyki postępowania doraźnego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, „Palestra” 1961, t. 5, nr 5 (41).
Mielnik D., Kara śmierci w polskim prawie karnym. Refleksje historyczno-dogmatyczne, Łódź 2017.
Mięso w PRL-u? Był pomysł, żeby zastąpić je kiełbasą sojową, https://www.polskieradio.pl/8/1415/Artykul/765321,Mieso-w-PRLu-Byl-pomysl-zeby-zastapic-je-kielbasa-sojowa.
Mord sądowy, https://bliskopolski.pl/leksykon/mord-sadowy/.
Pacuła A., Kozioł ofiarny, „Detektyw Extra – Kryminalny świat PRL-u” 2017, nr 3.
Pacuła A., Moja robota to krew, „Detektyw Extra – Kryminalny świat PRL-u” 2016, nr 2.
Podemski S., Stryczek i kula. Historia śmierci w PRL, Pitawal PRL-u, 2006, http://niniwa22.cba.pl/podemski_stryczek_i_kula.htm.
Powrót mordercy, którego bała się cała Polska, https://www.fakt.pl/plotki/powrot-mordercy-ktorego-bala-sie-cala-polska/f63x26v#slajd-1.
Seidler B., Pamiętajcie, że byłem przeciw. Reportaże sądowe, Wołowiec 2020.
Semczuk P., M jak morderca. Karol Kot – wampir z Krakowa, Warszawa 2019.
Semczuk P., Wampir z Zagłębia, Warszawa 2021.
Sieczkowski P., Afera mięsna – mord sądowy epoki Gomułki, https://histmag.org/Afera-miesna-mord-sadowy-epoki-Gomulki-10609.
Sygit B., Kto zabija człowieka… Najgłośniejsze procesy w powojennej Polsce, Warszawa 1989.
Ślęzak J., Gdyby nie mięso, to kto wie... może komuna by przetrwała? Ale w PRL zawsze go brakowało, https://dziennikpolski24.pl/gdyby-nie-mieso-to-kto-wie-moze-komuna-by-przetrwala-ale-w-prl-zawsze-go-brakowalo/ar/11986406.
Świetliki - Karol Kot, https://www.tekstowo.pl/piosenka,Swietliki,karol_kot.html.
Tarczykowska A., Tu była ostatnia cela śmierci w Polsce, https://gs24.pl/tu-byla-ostatnia-cela-smierci-w-polsce/ar/5455194.
Tsokos M., Forensic Pathology Reviews Volume 4. Humana Press Inc. New Yersey, USA, 2006.
Jestem Mordercą, Scenariusz i reżyseria: Maciej Pieprzyca, TVP S. A. (1998), https://www.youtube.com/watch?v=DA5SPLzck1o.
Paragraf 148. Kara śmierci: mięso, Scenariusz i reżyseria: Sławomir Węglarz, dla Programu 2 TVP S. A. (2002), https://www.youtube.com/watch?v=FrmONheUbxs.
Paragraf 148 – Kara śmierci. Odcinek 3. Maturzysta, Scenariusz i realizacja: Maciej Żurawski, dla Programu 2 TVP S. A. (2000), https://www.youtube.com/watch?v=KENjhd3HxNw.
Seryjni mordercy - Był sobie chłopiec - Karol Kot, Autorzy: Aneta Chwalba i Maciej Muzyczuk, Discovery Historia (2008), https://www.youtube.com/watch?v=IL0qs8-IinU.
Pobrania
Opublikowane
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Miscellanea Historico-Iuridica
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.